Айдахо

Айдахо (Айтăхо, CVLa: «Idaho», Ajtăho, Ităho; акăлчанла Idaho) — Америкăн лăпкă океан енчи çурçĕр хĕвеланăç тăрăхĕнче вырнаçнă штат. Штатăн тĕп, çав хушăрах чи пысăк хули — Бойсе. АПШ федерацийĕпе 1890 çулта 43-мĕш штат пулса пĕрлешнĕ.

Айдахо

[[Image:|130px|Айдахо гербĕ]] Айдахо ялавĕ Айдахо гербĕ
Ытти штатсем
Тĕп хули	Бойсе
Чи пысăк хула	Бойсе
Кĕпернетор	Бутч Оттер
Лаптăкĕ  - Пурĕ  - Çĕрĕн  - шыв %	АПШ-ра 14-мĕш вырăнта 216 632 çх² 215 км² 0,98%
Халăх йышĕ  - Пурĕ (2000)  - Халăх йышлăхĕ	АПШ-ра 39-мĕн вырăнта 1 293 953 6/км²
Йĕркеленнĕ:	Шучĕпе 43-мĕш
Широта Долгота	42° ç. ш.-нчен 49° ç. ш. таран 111° х.а. д.-нчен 117° х.а. д. таран

Штата рессурс енчен пуян пулнине кура Мерчен штат тесе чĕнеççĕ. Çĕр-шывăн девизĕ "Вĕçĕм пултăр".

Истори

Археологсем Айтăхора çĕр айĕнчен Америкăри хальччен пĕлнĕ чи авалхи çĕмрен йĕпписене тат ытти пурлăха кăларса этем ку çĕрте 14 500 çул каяллах пурăннине палăртнă. Çĕр-шывăн çурçĕр енче Нез Пĕрс, кăнтăр енче Шошшон тĕп халăхсем пурăннă.

1846 çулта АПШна саккунлăн куçиччен Айтăхо çĕрĕшĕн Америкăпа Бриттани тупăшнă. Малтанах Айтăхо çĕрне Орегон, Вашингтон, Дакота штачĕсем пайланă. 1863 çулта йĕркеленĕ Айтăхо Лаптăкне хальхи Aйтăхо, Монтана, тата Вайоминг штатсем кĕнĕ. 1860 çулта паянхи Айтăхо çĕрĕнче пĕрмĕш общинăсем йĕркеленнĕ.

Федераци правительстви çĕре юнашар штатсене салатас текен, 1890 çулта Айтăхо штат пулса тăратех. Штатăн хуçалăхĕ малтан метал кăларни çине таяннăскер, туризм тата ялхуçалăхĕнчен тупăш илме пуçлать.

Юлашки çулченче Айтăхора ăслă технологи промышленноçĕ вăйлă аталанма тапратнă. Авалхи халăхăн йăла-йĕркине сыхлакан пĕрлешӳсен ĕçĕ штата туристсене илĕртет.

Тавралăхĕ

Штат лаптăкĕ — 216 632 км².

Айтăхо пĕр енче Канадăпа чикĕленет. Айтăхо çĕрĕ этем пăсман лаптăксемпе пуян. Рокки тăвĕ айĕнче лараканскер, штат рессурспа пуян, çĕрĕн-шывĕ илемлĕхĕпе илĕртет. The"Штатра юрпа витĕннĕ ту хырçисем, хăвăрт юханшывсем, канăçлă кӳлĕсем, чăнкă каньонсем пур. Снейк Юханшывĕ Аслă Каньонран тарăн Хеллс Каньонĕпе каять. Шошшон шывсикки Ниагара шывсиккинчен çӳллĕрех.