COVID-19 коронавирусла инфекци
COVID-19 коронавирусла инфекци[2] (аббревиатура, акăл. coronavirus disease 2019), унччен 2019-nCoV коронавирусла инфекци тенĕ[3][4] — SARS-CoV-2 коронавируспа çыхăннă потенциалла йывăр респираторла инфекци[5]. Пысăк хăрушлăх кăларса тăратать[4], çивĕч респираторла вирусла инфекци формипе те[6][7], йывăртарах формăпа та[8] пулма пултарать, юлашкин спецификăлла кăткăсланăвĕсем, тен, вирусла пневмони патне те илсе пырĕç, вара унтан çивчĕ респираторла дистресс-синдром е вĕлерме те пултаракан сывлав çителĕксĕрлехĕ[9][10].
Ӳсӗрнӗ, апчхулатнӑ е вируспа калаҫнӑ чухне, ҫавӑн пекех вирус ҫиелте тӗл пулнӑ чухне куҫа, сӑмсана е ҫӑвара кӗрсе ӳкнӗ тумламсене сывлӑшри капель ҫулӗпе сывлӑшра сарӑлать. Инфекцисем сарӑласран сыхланмалли тӗп меслет вӑл-маскӑсем, анчах та вӗсен, хӑрушсӑрлӑх дистанцине пӑхӑнассине шута илсе тата нумай ҫынлӑ уҫлӑхсенче пулассинчен пӑрӑнса, ытти мерӑсен комплексӗпе усӑ курмалла. Профилактика тухӑҫлӑ мерисен шутне респираторлӑ гигиена правилисене час-часах ҫуни тата вӗсене тытса пыни кӗреҫҫӗ.
Вакцинаци хӑрушлӑхсене чакармалли хӑрушсӑр та тухӑҫлӑ меслет шутланать: чиртен, йывӑр юхӑмран, симптоматика тӗслӗхӗсенчен тата инфекци тухнинчен вилесси. Вакцинӑсем чирпе кӗрешмелли чи ҫӗнӗ меслет шутланаҫҫӗ, анчах вакцинаци ҫӳрени профилактика стандартлӑ мерисене шута илменнине пӗлтермест, мӗншӗн тесен вакцинацие чи малтан инфекцирен мар, чиртен хӳтӗлеме янӑ. Вакцинаци хыҫҫӑн кӗске вӑхӑтлӑха сиенлӗ эффектсем пулма пултараҫҫӗ, вӗсен хушшинче пуҫ ыратать, мышцӑсем ыратаҫҫӗ, шӑнтать, температура ӳсме пултарать.
Чирлекенсенчен чылайӑшӗн ҫӑмӑл формӑпа е ним йӗркесӗр инфекци юхать. Мӗнле те пулин ятарлӑ сиплев 80 процента яхӑн кирлӗ мар, сываласси вара хӑй тӗллӗнех пулса пырать. Тӗслӗхсен 15 процентне яхӑн чирӗ кислород терапийӗпе усӑ курмалли йывӑр формӑпа юхать, чирлисен тата 5 процентра критик чирӗ. Ир пулакан даннӑйсем омикрон-штамм малтанхи вариантсенчен сахалтарах инфекци ернине кӑтартса параҫҫӗ. Вирус ача-пӑчасемпе ҫамрӑк ачасене ҫӗнтерни шыҫмак синдром аталанӑвӗ патне илсе пыма пултарать. Ҫавӑн пекех постковиднӑй синдром текен вӑрах вӑхӑтлӑх сиенсем пулма пултараҫҫӗ.
"COVID-19сӑр Ҫулҫӳреве" - цифра сертификачӗсӗр Евросоюзӑн аналогӗ, анчах ҫӗршывсен ансӑр канашӗ валли: Раҫҫей, Азербайджан, Армени, Беларуси, Казахстан, Киргизи, Молдовсем, Таджикистан, Туркменпа Узбекистан. Приложени коронавируса, вакцинацие тата COVID-19 куҫарни ҫинчен калакан сертификатсен чӑнлӑхне уҫӑмлӑрах ҫирӗплетме кирлӗ.[11]
Асăрхавсем
тӳрлет- ^ Вирус салатмалли карттӑ
- ^ Наименование заболевания, вызванного коронавирусом (COVID-19), и вирусного возбудителя. Всемирная организация здравоохранения. Дата обращения 7 марта 2020.
- ^ Novel coronavirus (2019-nCoV) (акăлч.). World Health Organization (2020-03-09). Тĕрĕсленĕ 9 Пуш уйӑхӗн 2020.
- ^ 1 тата 2 Novel coronavirus (2019-nCoV) (англ.). WHO/Europe. World Health Organization (9 March 2020). Дата обращения 9 марта 2020.
- ^ Коронавирусная инфекция 2019-nCoV внесена в перечень опасных заболеваний // Министерство здравоохранения Российской Федерации. — 2020. — 2 февраля.
- ^ David L. Heymann, Nahoko Shindo {{{пуçелĕк}}}. — Elsevier.
- ^ Профилактика, диагностика и лечение новой коронавирусной инфекции (COVID-19) (выр.). Министерство здравоохранения Российской Федерации (2020-03-03).
- ^ Clinical management of severe acute respiratory infection when novel coronavirus (nCoV) infection is suspected. — 2020. — 28 Кӑрлач уйӑхӗн.
- ^ Symptoms // 2019 Novel Coronavirus, Wuhan, China. — Centers For Disease Control and Prevention (CDC).
- ^ Novel Coronavirus(2019-nCoV). World Health Organization (2020-01-20).
- ^ Онлайн-"COVID-19сӑр Ҫулҫӳрев" проекта миллион ытла хутшӑннӑ. 2021 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ.