Танк
Танк — çăпата-кустăрмаллă, тупăпа хĕçпăшалланнă броньăланă çапăçу машини.
Танк пулса тăни тӳрлет
Танкăсене Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи вăхăтĕнче пĕрремĕш хут çапăçăва кĕртнĕ. Малтанхи кĕске маневрăллă вăрçă ĕçĕсем иртнĕ хыççăн, фронтсенче пĕртанлăх («Окоп вăрçи») пулса тăрать.
1919—1938 тапхăрти танкăсем тӳрлет
1939—1945 тапхăрĕнчи вăрçă танкĕсем тӳрлет
Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи танк-тăвас ĕçе малалла ыткăнтарать. 6 çул хушшинче танксем унченхи çирĕм çулхи ӳсĕм турĕç. Танксен чылайăшĕ снаряда хирĕçле броняпа, хăватлă вăрăп вуллă тупăсемпе (152 мм таран) хӳтĕленчĕç, вăрçă вĕçĕнче каçхи (тепловисăллă) тĕллевсем (вĕсемпе СССРта вăрçăчченех хăтланса пăхнă), танкăн радиофикацийĕ тивĕçе çитрĕ. Танксене çапăçура усă курмалли меслетсем çӳллĕ ӳсрĕç. Вăрçăн пĕрремĕш тапхăрĕсенче нимĕçсен çарпуçĕсем пĕтĕм тĕнчене танк пĕрлешӳллĕ вăйĕсем оперативлă тата стратегиллĕ хупăрлама тата вăрçăна хăвăрт выляса илме пултарнине кăтартнă.
Иккĕмĕш Тĕнче вăрçинче танк-тăвакансен «тĕнчери ранк тапĕлĕнче» пĕрремĕш-иккĕмĕш вырăна совет тата нимĕç конструктăрĕсем тытса пынă. Нимĕç шкулĕ çине тăрсах броньă çирĕплетес тата кĕпçесене вăрăмлатас, приборсене (каçпа сăнамалли инфрахĕрлĕ хатĕрсем) лайăхлатас, машинăн ăшне хăтлăлатас тесе чылай ĕçленĕ, совет шкулĕ вара, ытларах технологилĕх тата нумай туса кăларас тĕллевпе тăрăшнă, тĕп тĕсĕллĕ танк (Т-34, КВ тата ИС) конструкцине кăшт çеç улăштарусене çав тери кирлĕ чух кăна кĕртнĕ. Совет танк шкулĕ çаплах артиллери хатĕрĕсемпе танксене тăнч тăвакан техникăн урăх тĕсĕсен ăнăçлă моделĕсене те хайланă. Америка шкулĕ, компоновкăпа технологилĕх енчен малтан ĕлкĕрсе пырайман пулсан та, вăрçа чарăннă тĕле темиçе уйрăм моделĕсене лайăх пахалахлă хурçăпа тарпа, çаплах радиофикациленĕ (пĕр танкра икĕ раци) ăсталаса çитернĕ. Чи ăнăçлă нимĕç танкĕсем Pz.IV (чылай шутлă), «Пантера» тата «Тигр» тата «Патша тигрĕ». Иккĕмĕш Тĕнче вăрçинче чи лайăх совет танкĕсем шутне вăтам танк Т-34 (тĕрлĕ варианчĕсенче, çав шутра кай варианчĕ Т-34-85 85 мм тупăн тĕрлĕ модификацийĕсемпе) тата йывăр танк ИС-2. Чи лайăх америка танкĕ — M4 Шерман, ăна СССР-а
Ленд-лизăпа чылай хисеп танк куçарнă.
Уйрăмах ăнăçсăр Хĕрлĕ Çаршăн бронетанк çухатăвĕсем Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçин малтанхи уйăхĕсенче (çĕртме-чӳк, 1941) тата Курск çапăçăвĕнче (утă-çурла, 1943) шутланаççĕ. Çапла Курск-Белгород çапăçăвĕнче нимĕçсем 1280 танкпа штурм кĕпçи çухатнă, Хĕрлĕ Çар — 6064 виçе (Курск çапăçăвĕнчи бронетанк çухатăвĕсем), мĕншĕн тесен вермахтăн çĕнĕ конструкциллĕ танксем («Тигр» тата «Пантера») пулнă, ХÇ начар хӳлĕлевлĕ кивĕ çăмăл танксене (Т-60, Т-70) ĕçе кĕртнĕ пулнă.
Вăрçă хыççăн тапхăрти танкăсем тӳрлет
Вĕсем виçĕ пайран тăраççĕ.
| Хатĕрленĕ çĕршыв | Танк моделĕ | Çапăçури йăвăрлăхĕ, т | Двигателĕн хăвачĕ, л.в. | Удель хăвачĕ, л.с./т | двигатель тĕсĕ |
|---|---|---|---|---|---|
| Франци | Леклерк | 54,6 | 1500 | 27,4 | дизель двигателĕ |
| Раççей | Т-80У-М1 | 46,0 | 1250 | 27,2 | газпа турбина двигателĕ |
| Украина | Т-84 | 46,0 | 1200 | 26,08 | дизель двигателĕ |
| АПШ | М1А2 Aбрамс | 62,5 | 1500 | 24,0 | газпа турбинă двигателĕ |
| Германи | Леопард-2А5 | 62,5 | 1500 | 24,0 | дизель двигатель |
| Россия | Т-90С | 46,5 | 1000 | 21,5 | дизель двигатель |
| Израиль | Меркава Mk.3 | 60,0 | 1200 | 20,0 | дизель двигатель |
| Аслă Британи | Челленджер-2 | 62,5 | 1200 | 19,2 | дизель двигатель |
Куçаракан пайĕ тӳрлет
Пур танкăсен те гусеницисене кустаракан движитель пур, унăн малтанхи тĕсне 1818 çулта француз Дюбоше патент илнĕ. Çавăн пек куçару пайĕн конструкцийĕ пула танк çăмăллăнах çулçăр темĕн тĕрлĕ çĕрсенче çӳреме пултарать.
| Туса кăларакан çĕршыв | Танкăн моделĕ | Çапăçури йывăрăшĕ, т | Çĕр çине удельнăй пусăмĕ, кг/см2 |
|---|---|---|---|
| Германи | Леопард-2 | 62,5 | 0,85 |
| Раççей | Т-90 | 46,5 | 0,85 |
| Раççей | Т-80У | 46,0 | 0,85 |
| Украина | Т-84 | 46,0 | 0,93 |
| Аслă Британи | Челленджер-2 | 62,5 | 0,98 |
| Франци | Леклерк | 54,6 | 1,00 |
| АПШ | М1А2 Aбрамс | 62,5 | 1,07 |
Хӳтĕлев тӳрлет
Хурçăпа хӳтĕлени (броньăлани) тӳрлет
Пайталлă хӳтлев тӳрлет
Динамикăллă хӳтлевĕ тӳрлет
Хĕçпăшалланăвĕ тӳрлет
Танкăн туппи тӳрлет
| Туса кăларакан çĕршыв | Танкăн моделĕ | Тупăн моделĕ | Тупă тĕсĕ | Тупăн калибрĕ, мм | Автоматлă авăрласси |
|---|---|---|---|---|---|
| Франци | Леклерк | CN-120-26 (52 калибăрлă вуллин тăршши) | яка вулăллă | 120 | + |
| Раççей | Т-80У-М1 | 2А46М-1 (тупă—перекен хатĕр) | яка вулăллă | 125 | + |
| АПШ | М1А2 Aбрамс | M256 (нимĕçсен, лицензипе туса кăлараççĕ, 44 калибăрлă вуллин тăршши) | яка вулăллă | 120 | - |
| Германи | Леопард-2А5 | L44, Rh-M-120 лайăхлатнă варианчĕ, 55 (тепĕр пĕлерĕшсемпе 52) калибăрлă вуллин тăршшĕ | яка вулăллă | 120 | - |
| Израиль | Меркава Mk.3 | MG-251 | яка вулăллă | 120 | - |
| Аслă Британи | Челленджер-2 | L30E4 | Касса тунăскер | 120 | - |
| Раççей | Т-90 | 2А46М (тупă—перекен хатĕр) | align=center|125 | + |
Танкăсен классификацийĕ тӳрлет
Хальхи тапхăрта танкăсене икĕ ушкăна пайлаççĕ:
- Тĕп çапăçу танкĕсем, ОБТ (main battle tank, MBT) — çапăçури тĕп тĕллевсене пурнăçламаллисем. Ку танкăсем хăвăрт куçма пултараççĕ, хӳтĕленӳллĕхлĕ тата вăйлă перĕм хăвачĕллĕ;
- Çăмăл танкăсем. Кусем шутне ятарлă ĕçсене татса пама пултараканнисем кĕреççĕ. Ялан тенĕ пекех, вĕсем тĕп танкĕсенчен начартарах хӳтĕленнĕ (çӳхе броньă, алюмини сплавов), хавшакрах хĕçпăшалланнă. Çакăн пек танкăсене сывлăш урлă та турттарма ансат (хăвăрт вăйсем), шырав-тĕпчевлĕ, шывра çӳрекен, танкăсене çунтараканни т. ы.те
- Юлашки вахăтра пулемётлă танкăсен чĕрĕлĕвĕ пулать. Тĕслĕх: танка никĕсе хурса тунă ТПÇМ – танкăсене пулăшакан çапăçу машини, ăна çуртсен çӳллĕ хучĕсенче вырнаçнă гранатăперекенĕсене хирĕç вăрçмалли чухне усă кураççĕ.
Танкăсен пулас аталанăвĕсем тӳрлет
Вуламалли тӳрлет
Çавăн пекех пăхăр тӳрлет
Каçăсем тӳрлет
Вырăс чĕлхиллĕ тӳрлет
- The Russian Battlefield;
- Чобитка Васили бронетанк вулавăшĕ;
- Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи танкĕсем;
- Совет танк асĕсем;
- Танк ПТУР-тан шикленмест. Бронетанк хĕçпăшалĕпе техникине питĕ çивĕч пăшалтан хӳтĕлесси;
- «Battlefield» сайчĕнчи танкăсем çинчен калани;
- Иккĕмĕш Тĕнче вăрçинчи нимĕç танк асĕсем çинчен кĕске хыпар 2009 ҫулхи Ҫӗртме уйӑхӗн 11-мӗшӗнче архивланӑ.;
- Аттеçĕрĕн бронетанк техники 2009 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 21-мӗшӗнче архивланӑ.;
- Хурçăпа çулăм: вăрçăри танкăсем
- Хурçă шăранчăкĕ
- Германин танкĕсемпе хăйкуçакан пысăк кĕпçеллĕ тупăсем. 1933—1945 2006 ҫулхи Юпа уйӑхӗн 9-мӗшӗнче архивланӑ.
- Cайт посвящен истории развития и применения бронетанковой техники, а также, пехотного вооружения использовавшееся в боях на Восточном фронте.
- Пĕрремĕш Тĕнче вăрçин танкĕсемпе броневикĕсем 2008 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 24-мӗшӗнче архивланӑ.
Акăлчанла тӳрлет
- ACHTUNG PANZER! Германин Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи тапхăрĕнчи бронетехники сайчĕ
- Armour in action. Сайтра паянкунхи танкăсен фотоӳкерчĕкĕсем чылай 2009 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 11-мӗшӗнче архивланӑ.