Археологи культури

Археологи культури — пĕр территориллĕ, пĕр тапхăрлă, пĕрлĕхлĕ уйрăм пахалăхсемлĕ материаллă палăксен пухăвĕ.

Археологи культурисен шучĕсем тӳрлет

Палеолит тӳрлет

Культура Вăхăчĕ Сарăлнă вырăнĕ
Олдувай пирĕн эрăччен 2600000—пирĕн эрăччен 500000 Тухăç тата çурçĕр Африка, Палестина
Диринг пирĕн эрăччен 3200000-пирĕн эрăччен 1800000(??) Якути
Аббевиль, е шелль пирĕн эрăччен 300000пирĕн эрăччен 100000 Европăн анăçрипе кăнтăр пайĕсем
Ашель пирĕн эрăччен 300000—пирĕн эрăччен 100000 Африка, Малти Хĕвелтухăç, Европăн анăçрипе кăнтăр пайĕсем
Мустьер пирĕн эрăччен 100000—пирĕн эрăччен 33000 Европăн чылай пайĕ, Çывăх Тухăç, Вăтам Ази, Казахстан
Костенко-стрелец пирĕн эрăччен 32000—пирĕн эрăччен 30000 СНГ кăнтăр пайĕсем
Перигор пирĕн эрăччен 31000—пирĕн эрăччен 18000 Анăçпа Тĕп Европа
Ориньяк пирĕн эрăччен 30000—пирĕн эрăччен 20000 Анăçпа Тĕп Европа
Костенко-авдей пирĕн эрăччен 22000—пирĕн эрăччен 19000 СНГ кăнтăр пайĕпе Тĕп Европа
Солютри пирĕн эрăччен 19000—пирĕн эрăччен 16000 Анăç Европа
Мадлен пирĕн эрăччен 18000—пирĕн эрăччен 9000 Анăçпа Тĕп Европа
Кловис пирĕн эрăччен 13200—пирĕн эрăччен 12900 Çурçĕр Америка
Свидер пирĕн эрăччен 10000—пирĕн эрăччен 8000 Польша, Литва, Белоруси

Мезолит тӳрлет

Культура Вăхăчĕ Сарăлнă вырăнĕ
Натуфи пирĕн эрăччен 10000 до н. э.—пирĕн эрăччен 7000 Палестина, Ливан, Сири
Аçил пирĕн эрăччен 8000—пирĕн эрăччен 7500 Франци, Германи
Аренсбург, е Лингби пирĕн эрăччен 9000—пирĕн эрăччен 8000 Çурçĕр тата Балти тинĕсĕсен кăнтăр çыранĕсем
Аскола пирĕн эрăччен 9000—пирĕн эрăччен 6500 Карели
Маглемозе пирĕн эрăччен 8000—пирĕн эрăччен 5000 Çурçĕр тата Балти тинĕсĕсен кăнтăр çыранĕсем, Дани, Англи, Скандинавин кăнтăрĕ
Неман (мезолит тапхăрĕ) приĕн эрăччен 8000—пирĕн эрăччен 4000 Литва, Белорусин çурçĕр-анăç пайĕ
Кундас пирĕн эрăччен 8000—пирĕн эрăччен 3000 Эстони, Латви, Литваниçурçĕр пайĕ, Ленинград облаçĕ
Комса пирĕн эрăччен 8000—пирĕн эрăччен 3000 Норвегин, Коль çурутравĕн çурçĕр çыранлăхĕ
Капси пирĕн эрăччен 8000—пирĕн эрăччен 4000 Çурçĕр-Анăç Африка
Суомусъярви пирĕн эрăччен 6500—пирĕн эрăччен 4000 Финлянди, Карели
Тарденуаз пирĕн эрăччен 6000—пирĕн эрăччен 3000 Анăçпа Тĕп Европа
Эртебелле пирĕн эрăччен 6000—пирĕн эрăччен 3000 Балти тинĕсĕн кăнтăр çыранĕ, Дани, Скандинавин кăнтăр пайĕ

Неолитпа энеолит тӳрлет

Культура Вăхăчĕ Сарăлнă вырăнĕ
Хассун пирĕн эрăччен 6000—пирĕн эрăччен 5000 Ирак, Иран
Сескло пирĕн эрăччен 6000—пирĕн эрăччен 4500 Греци
Караново пирĕн эрăччен 6000—пирĕн эрăччен 4500 Болгари
Бугпа Днестр пирĕн эрăччен 6000—пирĕн эрăччен 3800 Анăç Украина
Самарра пирĕн эрăччен 5000—пирĕн эрăччен 4500 Ирак, Иран
Файӳм пирĕн эрăччен 5000—пирĕн эрăччен 4000 Анатри Икĕпат
Анау пирĕн эрăччен 5000—пирĕн эрăччен 2000 Кăнтăр Туркменистан
Кампини пирĕн эрăччен 5000—пирĕн эрăччен 3000 Çурçĕр Франци, Бельги
Халаф пирĕн эрăччен 4500—пирĕн эрăччен 4000 Ирак, Сири, Турцин тухăç пайĕ
Димини пирĕн эрăччен 4500—пирĕн эрăччен 4000 Греци
Вăтам стог пирĕн эрăччен 4500—пирĕн эрăччен 3500 Украина, кăнтăр Раççей
Винча пирĕн эрăччен 4500—пирĕн эрăччен 3000 Югослави, Румынин кăнтăр-анăç пайĕ
Йăрăм керамика пирĕн эрăччен 4500—пирĕн эрăччен 2000 Ытларах Танайçум çĕр-шывĕсем
Днепрпа Донец пирĕн эрăччен 4500—пирĕн эрăччен 2200 Украина, Белоруси
тури Атăл пирĕн эрăччен 4500—пирĕн эрăччен 3000 Çӳлти тата вăтам Атăл
Сперрингс пирĕн эрăччен 4200—пирĕн эрăччен 3300 Карели, Финлянди
Эль-обейди (убейди) пирĕн эрăччен 4000—пирĕн эрăччен 3000 Месопотами
Бадари пирĕн эрăччен 4000—пирĕн эрăччен 3500 Икĕпат
Неман (неолит тапхăрĕ) пирĕн эрăччен 4000—пирĕн эрăччен 2000 Литва, Белорусин çурçĕр-анăç пайĕ
Яньшао пирĕн эрăччен 4000—пирĕн эрăччен 2000 Хуанхэ шывĕн вăтам тата анатри юхăмĕ
Кельтеминар пирĕн эрăччен 4000—пирĕн эрăччен 2000 Амударьяпа Зеравшан хушшинчи çĕрсем
Триполь пирĕн эрăччен 5200—пирĕн эрăччен 3400 Анăç Украина, Молдави, Румыни
Оса-Нарва пирĕн эрăччен 3800—пирĕн эрăччен 2500 Балтиçум, Белорусин çурçĕр-анăç пайĕ
Ям пирĕн эрăччен 3600—пирĕн эрăччен 2300 Украина, кăнтăр Раççей
Негада пирĕн эрăччен 3500—пирĕн эрăччен 2800 Икĕпат
Варинкке евĕр чĕркке пирĕн эрăччен 3500—пирĕн эрăччен 2200 Тĕп Европа, Дани, Скандинавин кăнтăр пайĕ
Льял пирĕн эрăччен 3500—пирĕн эрăччен 2200 Çурçĕр Украина, Аталпа Ока хушшинчи территори
Кăтартуллă гребенчато-ямочной керамика пирĕн эрăччен 3000—пирĕн эрăччен 2300 Финлянди, Эстони, Латви, Ленинград облаçĕ
Инд айлăмĕсем пирĕн эрăччен 2800—пирĕн эрăччен 2200 Инд тата Ганг шыв-çĕр лаптăкĕсем
Майкоп пирĕн эрăччен 3500—пирĕн эрăччен 3000 Çурçĕр Кавказ
Вăтам Днепр пирĕн эрăччен 2800—пирĕн эрăччен 1800 Çурçĕр Украина, Белоруси
Кантраллă керамика пирĕн эрăччен 2300—пирĕн эрăччен 1800 Дани, Германи, Раççей, Белоруси, Балти, Скандинави çĕршывĕсем
Вислăпа Неман (жучь) пирĕн эрăччен 2300—пирĕн эрăччен 1500 Çурçĕр-тухăç Польша, Калининград облаçĕ, Литва, Латви
Ладья евĕр пуртăсен пирĕн эрăччен 2900—пирĕн эрăччен 2000 Эстони, Финляндин кăнтăрпа анăç пайĕсем, Швеци, Норвеги
Чан евĕр черкке культури пирĕн эрăччен 2200—пирĕн эрăччен 1800 Анăçпа Тĕп Европа
Волос пирĕн эрăччен 2800—пирĕн эрăччен 2400 Атăлпа Ока хушшинчи территори
Фатьян пирĕн эрăччен 2500—пирĕн эрăччен 2000 Атăлăн çӳлти тата вăтам юхăмĕ
Киукайнен пирĕн эрăччен 1800пирĕн эрăччен 1300 Финляндин кăнтăрпа анăç пайĕсем

Бронза ĕмĕрĕ тӳрлет

Культура Вăхăчĕ Сарăлу вырăнĕ
Эгей (крит-микен) пирĕн эрăччен 300—пирĕн эрăччен 1100 Эгей тинĕсĕн çыранĕсемпе утравĕсем, Крит, Кипр, Греци
Катакомба пирĕн эрăччен 2700—пирĕн эрăччен 2200 Атăлпа Днестр антри юхăмĕсен хушшинчи территори
Унетĕч пирĕн эрăччен 1800—пирĕн эрăччен 1500 Чехи, Словаки, Германин кăнтăр пайĕ, Австрин тухăç пайĕ, Польшăн анăçĕ
Андрон пирĕн эрăччен 2000—пирĕн эрăччен 1400 Çӳлти Енисей, Сырдарьяпа Кантăр [Урал (тусем)|Урал]] хушшинчи çĕрсем
Террамарсем пирĕн эрăччен 1500—пирĕн эрăччен 1200 Çурçĕр Итали
Пураллă пирĕн эрăччен 2000—пирĕн эрăччен 1500 Уралтан Днепр çити, Окапа Хура тинĕс хушшинче
Курган пирĕн эрăччен 1500—пирĕн эрăччен 1200 Тĕп Европăн кăнтăр пайĕ
Лужич пирĕн эрăччен 1300—пирĕн эрăччен 400 Чехи, Германи, Польшăн анăç пайĕ
Полей погребальных урн пирĕн эрăччен 1200—пирĕн эрăччен 800 Южная часть Тĕп Европăн кăнтăр пайĕ
Кобан пирĕн эрăччен 1100—пирĕн эрăччен 400 Çурçĕр Кавказ
Асва пирĕн эрăччен 800—пирĕн эрăччен 500 Эстони çыран хĕррисем тата Финлянди

Тимĕр ĕмĕрĕ тӳрлет

Культура Вăхачĕ Сарăлнă вырăнĕ
Гальштат пирĕн эрăччен IX ĕмĕр-пирĕн эрăччен V ĕмĕр Тухăç Франци, Германин кăнтăрĕ, Швейцари, Австри, Чехи, Венгрин анăçĕ, Югослави тата Албани
Виллан пирĕн эрăччен IX ĕмĕр-пирĕн эрăччен VI ĕмĕр Çурçĕр Италин анăç пайĕ
Анань пирĕн эрăччен VIII ĕмĕр-пирĕн эрăччен III ĕмĕр Чулман Атăл, вăтам Атăл
Скиф пирĕн эрăччен VII ĕмĕр-пирĕн эрăччен III ĕмĕр Хура тинĕс çумĕнчи çеçенхирсем
Городец пирĕн эрăччен VII ĕмĕрпирĕн эрăччен V ĕмĕр Окан вăтам тата анатри юхăмĕ, вăтам Атăл
Тиек пирĕн эрăччен VII ĕмĕрV ĕмĕр Атăлпа Ока хушшинчи çĕрсен анăç пайĕ
Ясторфа пирĕн эрăччен VI ĕмĕр-I ĕмĕр Германи, Дани
Латен пирĕн эрăччен V ĕмĕр-I Анăç Европа, Тĕп Европăн кăнтăр пайĕ
Сармат пирĕн эрăччен IV ĕмĕрIV Танайпа Тобол хушшинчи вырăнсем
Саргат пирĕн эрăччен VII ĕмĕрIV Анăç Çĕпĕр вăрман-çеçенхирĕлĕх
Зарубинеч пирĕн эрăччен II ĕмĕрIII Днепăрăн вăтам юхăмĕ
Пьянобор пирĕн эрăччен II ĕмĕрV ĕмĕр Чулман Атăл, вăтам Атăл
Чул картиллĕ çăвасем пирĕн эрăччен I ĕмĕр-V ĕмĕр Эстони, Латвин çурçĕрĕ
Черняхов пирĕн эрăччен II ĕмĕр-IV ĕмĕр Анăç Украина, Молдави, Румынин тухăçĕ
Прага пирĕн эрăччен VI ĕмĕр-VII ĕмĕр Тĕп Европăн тухăçĕ, Белорусин кăнтăр пайĕ, Украинăн анăçĕ, Молдави, Румыни

Çавăн пекех пăхăр тӳрлет

Вуламалли тӳрлет

  • Левин М. Г., Чебоксаров Н. Н. Хозяйственно-культурные типы и историко-этнографические области. // Советская этнография. 1955. 4.
  • Монгайт А. Л. Археологические культуры и этнические общности. // Народы Азии и Африки. 1967. 1.
  • Формозов А. А. Этнокультурные области на территории Европейской части СССР в каменном веке. — М., 1959.
  • Eggers Н. J. Einführung in die Vorgeschichte. — Мünch., 1959.
  • De Laet S. L’archéоlogie et ses probleмеs. — Berchem-Brux., 1954.