Эри (кӳлĕ): версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
1-мĕш йĕрке:
'''Эри''' ([[акăлчан чĕлхи|акăлч.]] Lake Erie, [[франци чĕлхи|фр.]] lac Érié) — Канадăпа [[АПШ]] çĕрĕсенчи кӳлĕ, [[АслăМăн кӳлĕсем]] шутĕнче пысăккăшĕпе тăваттăмĕш вырăнта.
 
== ГеографиТавралăхĕ ==
[[Ӳкерчĕк:LakeErie-2.jpg|thumb|Эри кӳли пăрпа витĕннĕ.]]
 
Кӳлĕн шыв лаптăкĕ — 25 700 çм². Эри тĕнчере 13-мĕш вырăнта пулать. Унăн вăрăммăшĕ — 388 çм, анлăшĕ — 92 çм. Кӳлĕ шывĕсем АПШ-н [[АПШ-н Огайо штачĕ(шта)|Огайо]], [[АПШ-н Пенсильвани штачĕ(штат)|Пенсильвани]] тата [[АПШ-н Нью-Йорк штачĕ(штат)|Нью-Йорк]] штачĕсен, [[Канада|Канадăн]] [[Канадăн Онтарио провинцийĕ(провинци)|Онтарио провинцийĕн]] провинцийĕн çыранĕсене çапăнаççĕ. Эри кӳлли тинĕс шайĕнчен 173,8 м таран çӳллĕ. Кӳлĕн кăнтăр-анăçĕнче утравсем темĕн чухлĕ. Шыв температури: 0-2°C — хĕлле, 24°C — çулла. Çыран çумĕ раштавра пăрланать, [[пуш]]-[[ака]] уйăхĕнче ирĕлет. Кӳлле [[Детройт (юханшыв)|Детройт]], [[Гранд (юханшыв)|Гранд]], [[Рейзин (юханшыв)|Рейзин]], [[Гурон (кӳлĕ)|Гурон]], [[Моми (кӳлĕ)|Моми]], [[Сандаски (юханшыв)|Сандаски]], [[Куяхога (юханшыв)|Куяхога]] юханшывсем юхса кĕреççĕ; [[Ниагара (юханшыв)|Ниагара]] шывĕ юхса тухать, ун урлах Эри Онтарио кӳлĕпе çыхăнать. Эри хĕрринче [[Буффало]], [[Эри]], [[Толедо]], [[Порт-Стенли]], [[Монро]], [[Кливленд]] хулисем никĕсленĕ. Эри ячĕ эриелхонан инди йăхĕн чĕлхинчен пулса тухнă (вăрăм хӳре тесе вĕсем [[пума|пумăна]] палăртнă).
 
== Истори ==
 
Малтан кӳлĕ таврашĕнче эри йăхĕсем (кăнтăр енче), аттавандарон йăхĕсем (çурçĕр енче) пурăннă. [[Французсем]] [[ирокезсем]]пе вăрçнă вăхăтра çав халăхсене пĕтĕмпех пĕтернĕ, вара вĕсен çĕрĕсене оттава, оджибве, виандот тата минго ятлă алгонкин йăхĕсем килсе йышăннă. Пĕрремĕш европеец, Эри кӳлĕ патне çитнĕскер, Луи Жолиэ пулнă. Вăл кӳлĕ çинче [[1669]] çулта пулнă, вара ун хыççăн кунта французсем пурăнма тытăннă.
 
[[Категори:Çурçĕр Америка]]
[[Категори:АПШ]]
[[Категори:Канада]]
 
[[ru:Эри (озеро)]]
[[arc:ܝܡܬܐ ܕܐܝܪܝ]]
[[bg:Ери]]
[[cs:Erijské jezero]]
[[da:Lake Erie]]
[[de:Eriesee]]
[[en:Lake Erie]]
[[eo:Eria Lago]]
[[es:Lago Erie]]
[[et:Erie järv]]
[[fi:Eriejärvi]]
[[fr:Lac Érié]]
[[gl:Lago Erie]]
[[he:ימת אירי]]
[[hi:ईरी]]
[[id:Danau Erie]]
[[it:Lago Erie]]
[[ja:エリー湖]]
[[ko:이리 호]]
[[la:Lacus Eriarum]]
[[lt:Eris]]
[[lv:Ēri ezers]]
[[mk:Ири]]
[[nl:Eriemeer]]
[[nn:Eriesjøen]]
[[no:Eriesjøen]]
[[pl:Erie (jezioro)]]
[[pt:Lago Erie]]
[[simple:Lake Erie]]
[[sv:Eriesjön]]
[[uk:Ері]]
[[vi:Hồ Erie]]
[[zh:伊利湖]]