Википеди

Айхи Геннадий Николаевич: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Интерактивная навигация по истории
← Унчченхи тӳрлетӳМалалли тӳрлетӳ →
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
ВизуальныйВикитекст
Algeyav (Сӳтсе яв | хушни)
56 тӳрлетӳ
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
22-мĕш йĕрке:
'''Айхи Геннадий Николаевич''' (паспортри хушамачĕ '''Лисин''', [[1934]] çулхи [[çурла, 21|çурла уйăхĕн 21-мĕшĕ]], [[Çĕньял (Патăрьел районĕ)|Çĕньял]], [[Патăрьел районĕ]], [[Чăваш АССР]] — [[2006]] çулхи [[нарăс, 21|нарăсăн 21-мĕшĕ]], [[Мускав]]), — чăваш сăвăçи, тăлмач.
 
[[1994]] çулта [[Чăваш Ен|Чăваш Енĕн]] халăх сăвăçи ятне тивĕçлĕ пулнă. [[1989]] çулта К.В.Иванов ячĕллĕ Чăваш Енĕн патшалăх премиĕнпремийĕн, [[1972]] çулта Франци академиĕн премиĕнпремийĕн, [[1993]] çулта Петрарка ячĕллĕ премийĕн ([[Германи]]), [[1993]] çулта ЫлтăнСтруга кăшăл Стружскихулин поэзи каçĕсен «Ылтăн кăшăл» премийĕн ([[Македони]]) тата [[1996]] çулта Кăнтăр Тироль премиĕнпремийĕн ([[Австри]]) лауреачĕ пулнă. [[1998]] çулта Ӳнерпе литература Орденĕн командорĕ ([[Франци]]) ятне тивĕçлĕ пулнă. 1987 çулта [[Андрей Белый]] ячĕллĕ парнене тивĕçнĕ. [[Митта Ваçлей ячĕллĕ парне]]н лауреачĕ<ref>[http://nasledie.nbchr.ru/personalii/pisateli/ajjgi/ Писатели : Айги (Лисин) Геннадий Николаевич]</ref>.
 
== Пурнăçĕ ==
[[1934]] çулхи [[çурла, 21|çурла уйăхĕн 21]] [[Чăваш АССР]] кĕнĕ [[Патăрьел районĕ]]нчи [[Çĕньял]] [[ял]]ĕнче, вĕрентекен çемьинче çуралнă. Ашшĕ [[Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи|Аслă Аттелĕх вăрçинче]] пуçне хунă. Ачаран тенĕ пекех чăвашла сăвăсем çырнă, вун пилĕк çултах чăваш периодикинче пичетлене пуçланă. Айхи пултарулăхĕ çине Çеçпĕл Мишшипе Петĕр Хусанкайăн сăввисем вăйлă витĕм кÿни паллă.
 
Пулас сăвăç ачалăхне Чăваш çĕрĕнче тата Карел-Финн республикинче ирттернĕ.
35-мĕш йĕрке:
{{Цитата вĕçĕ}}
 
[[1953]] çулта [[Патăрьелти И.Я. Яковлев ячĕллĕ педагогика училищи]]не, пĕтерсе [[1959]] çултаМаксим Горький|А.М.Горький]] ячĕпе хисепленекен литератураЛитература институтне вĕренсевĕренме пĕтернĕкĕнĕ. Литература институчĕнче [[Светлов Михаил Аркадьевич|М.А. Светлов]] пултарулăх семинарĕнче вĕреннĕ. 1958 çулта ăна «социализмла реализм меточĕн никĕсне аркатма тăрасшăн, режима хирĕçле сăвăсем çырать» тесе институтран кăларса янă. [[Пастернак Борис Леонидович|Б. Пастернака]] итлесе вырăсла сăвăсем те çыра пуçланă, çав вăхăтрах [[Мускав|Мускавра]] юлма шут тытнă. 1961—1971 çулсенче Маяковский ячĕллĕ Патшалăх музейĕнче ĕçленĕ.
 
Хăйне евĕрлĕ вырăсла сăвăсем çырнă май тĕнче поэзийĕн чи пĕлтерĕшлĕ сăввисене чăвашла куçарас ĕçре тăрăшнă, «Франци поэчĕсем», «<nowiki/>[[Венгри]] поэчĕсем», «<nowiki/>[[Польша]] поэчĕсем» [[Антологи|антологисене]] кăларнă. Тĕнчене чăваш поэзийĕпе тата [[Чăваш литератури|литературипе]] паллаштарассишĕн, вĕсен пирки пĕлтерессишĕн нумай ĕç тунă. [[1960-мĕш çулсем|1960-мĕш çулсенчен]] пуçласа хăш-пĕр çĕршывсене вырăсла тата ытти чĕлхесене куçарнă Айхин сăввисем туха пуçлаççĕ. Раççейре вара пĕрремĕш кĕнеки 1991 çулта çеç пичетленсе тухать.
[[1961]]—[[1971]] çулсенче Айхи Мускаври Маяковский музейĕнче ĕçленĕ.
 
Г. Айхи пурнăçĕнче хăйне майлă вырăн Игорь Вулох ÿкерÿçĕ йышăннă. Вĕсен туслăхĕ 1961 çулта çуралнă. 1988 çулта Троэльс Андерсен монографийĕн умсăмахĕнче Айхин И. Вулоха халаллăнă сăввисене вулама пулать. 1997 тата 2001 çулсенче Вулохăн персоналлă выставкинче Айхипе Вулох [[Тумас Транстрёмер|Тумас Транстрёмера]] халалланă «Росчерки огня» («Вут-çулăм йăлкашăвĕсем») экспозицие йĕркеленĕ пулнă.
[[2006]] çулхи [[нарăс, 21|нарăсăн 21-мĕшĕнче]], чылай хушă чирленĕ хыççăн, [[Мускав]]ра вилнĕ.▼
 
Айхи пултарулăхĕнче чăваш тата ытти Атăл енчи халăхсен фольклорĕн витĕмĕ палăрать; поэт пĕрмаях халăх ăн-сĕмĕн архетипĕсене тишкĕрет, çак пулăмăн результачĕсем унăн сăввисенче вырăн тупаççĕ. Çав вăхăтрах Айхи вырăс, европа (уйрăмах франци, нимĕç) поэзи авангарчĕн йăлисене тăсса пырать: унăн сăввисенче авангард юхăмĕн паллисем куçкĕрет паллă (сăвăсенчи хăйне евĕрлĕ пунктуаци, синтаксис, футуризмпа символизм мелĕсем).
Ывăлĕ [[Айхи Алексей Геннадьевич|Алексей Айхи]] паллă [[композитор]].▼
 
 
▲[[2006]] çулхи [[нарăс, 21|нарăсăн 21-мĕшĕнче]], чылай хушă чирленĕ хыççăн, [[Мускав]]ра вилнĕ. Сăвăçа тăван ялĕнче пытарнă.
 
== Çемьи ==
▲ЫвăлĕГеннадий Айхи ывăлĕ — [[Айхи Алексей Геннадьевич|Алексей Айхи]] — паллă [[композитор]], хĕрĕ — Вероника Айги — актриса тата виджей.
 
Йăмăкĕ — паллă чăваш çыравçи [[Ева Лисина]].
 
== Ĕçĕсем<ref>Ку пайра вырăсла çырнă ĕçĕсене кăтартман.</ref> ==
Йӗрке 54 ⟶ 62:
* «Сăвăсемпе поэмă­сем» ([[1994]]).
 
Айхи нумай сăвăсенесăввине [[чăваш чĕлхи]] çине куçарнă. Çапла вăл «Франци поэчĕсем», «Венгри поэчĕсем», «Польша поэчĕсем» антологиĕсене пичĕтлесе кăларнă.
 
Айхи поэмисене [[Губайдулина София Асгатовна|С. Губайдулина]], Валентин Сильвестров, Валентин Бибик, Александр Раскатов, Виктория Полевая, Ираида Юсупова кĕвĕленĕ.
 
== Айхине куçараканĕсем ==
Йӗрке 63 ⟶ 71:
Франс чĕлхине ăна Леон Робель куçарнă.
 
[[Бэкстрём Анника]] швед тăлмачĕ. [[Швеци]]ре '''Fältens ögon''' (''уй куçлă'') чăваш [[антологи]]йĕ пичетленсе тухнă.<ref>[http://republic.cap.ru/2004_26/53.htm Глаза чувашских полей на шведском небе, Атнер Хусанкай,"Республика" 20004-06-30]</ref>. Материалсене Айхи пуçтарнă.
 
== Вуламалли ==
* Ермакова Г. А. Поклон Айги. Ч., 1996;
* Хузангай А. П. Поэт Айги и художники (Опыт философской интерпретации поэтического и художественного сознания). Ч., 1998.
* Айги : материалы, исслед., эссе [сост. Ю. Орлицкий и др. ; ред. Е. Степанов]. – Москва : Издатель Е. Степанов, 2006. – Т. 1. – 223 с.
* Айги : материалы, исслед., эссе [сост. Ю. Орлицкий и др. ; ред. Е. Степанов]. – Москва : Издатель Е. Степанов, 2006. – Т. 2. – 207 с.
* Геннадий Айги. Поэзия тишины : CD–Rom / Нац. б-ка Чуваш. Респ. – Чебоксары, 2001.
* Геннадий Айги в Интернет : аннот. путеводитель по сайтам / М-во культуры, по делам нац., информ. политики и архив. дела Чуваш. Респ., Нац. б-ка Чуваш. Респ. ; [ред. совет: М. В. Андрюшкина и др. ; сост. Т. А. Николаева]. – Чебоксары : Нац. б-ка Чуваш. Респ., 2010. – 36 с.
* Ермакова, Г. А. Айги и Бодлер : [моногр.] / Г. А. Ермакова. – Чебоксары : Новое Время, 2009. – 167 с.
* Ермакова, Г. А. Сакральное в лирике М. Сеспеля и Г. Айги : учеб.-метод. пособие / Г. А. Ермакова. – Чебоксары : Изд-во ЧГУ, 2007. – 59 с.
* Ермакова, Г. А. Слово Айги : [моногр.] / Г. А. Ермакова. – 2-е изд., испр. и доп. – Чебоксары : Изд-во ЧГУ, 2007. – 372 с.
* Ермакова, Г. А. Философские мотивы творчества Г. Айги и восприятие их читателем : Автореф. дис... канд. филолог. наук : Спец. (10. 01. 02) -литература народов Российской Федерации (чувашская литература) / Г. А. Ермакова ; Чуваш. гос. ун-т им. И. Н. Ульянова. - Чебоксары : Б.и., 1996. - 17 с. - Библиогр.: с.16. - См. текст
* Ермакова, Г. А. Художественно-философский мир Айги : истоки, типологические параллели : [моногр.] / Г. А. Ермакова. – М. : ЦГЛ «РОН», 2004. – 383 с.
* Ермакова, Г.А. Эстетические основы художественного мира Г. Н. Айги : автореф. дис... доктора. филолог. наук : спец. (10.01.02) - Литература народов РФ (чувашская литература) / Г. А. Ермакова ; Чуваш. гос. ун-т им. И. Н. Ульянова. - Чебоксары, 2004. - 38 с. - Библиогр.: с. 37-38 (25 назв.). - См. текст
* Николаева, А. Н. Творящее Слово (о поэзии Г. Айги) / А. Н. Николаева (Чехми), Л. Н. Желудкина (Хавас). – Чебоксары, 2007. – 23 с.
* Поэзия Г. Айги в оценке критиков : [хрестоматия литературовед. материалов для заоч. отд-ний фак. рус. филологии вузов] / [сост., вступ. ст. А.Н. Николаевой] ; сост., А. Н. Николаева. – Чебоксары : ЧГПУ, 2004. – 46 с.
* Поэт от Бога, человек от земли : материалы респ. науч.-практ. конф., посвящ. 75-летию со дня рождения нар. поэта Чувашии Геннадия Айги, 19 сент. 2009 г. / [сост. М. Н. Бадина]. – Шумерля], 2009. – 225 с. : ил., портр.
* Творчество Геннадия Айги: лит.-худож. традиция и неоавангард : материалы междунар. науч.-практ. конф., посвящ. LXXV-летию со дня рождения нар. поэта Чувашии Геннадия Айги, 17-18 сент. 2009 г., Чебоксары / Чуваш. гос. ин-т гуманит. наук ; [ред.-сост. А. П. Хузангай]. – Чебоксары : ЧГИГН, 2009. – 171 с.
* Хузангай, А. П. Поэт Айги и художники : (опыт философской интерпретации поэтического и художественного сознания) / А. П. Хузангай. – Чебоксары : Руссика, Лик Чувашии, 1998. – 60 с. -
* Ермакова, E. Çăлтăрсем çутăлаççĕ çиçме / E. Eрмакова // Халăх шкулĕ = Нар. шк. – 1997. – № 4. – С. 87-90.
* Ларионов, Н. Пултаруллă ентешĕмĕре аса илтерсе каш! кашлĕç чăрăшсем / Н. Ларионов // Чăваш хĕрарăмĕ. – 2009. – 19-25 авăн (№ 37). – С. 9.
Йӗрке 100 ⟶ 108:
* Афанасьев, П. Айги (Лисин) Геннадий Николаевич // Афанасьев, П. Писатели Чувашии / П. Афанасьев. – Чебоксары, 2006. – С. 10-12.
* Березовчук, Л. Тишина–и–поэзия, или пейзаж после битвы / Л. Березовчук // Совет. Чувашия. – 2000. – 10 окт.
* Владимирова, О. Г. К вопросу об особенностях стихосложения поэзии Г. Айги в 50-е годы ХХ века / О. Г. Владимирова // Актуальные проблемы обучения языкам и литературе в современных условиях : материалы Межрег. науч.-практ. конф., посвящ. 70-летию со дня рождения В. Г. Хлебниковой, 14 нояб. 2008 г., Чебоксары. – Чебоксары, 2009. – С. 125-130.
* Ворошильская, Н. Встречи с Айги / Н. Ворошильская // Новая Польша. – 2006. – № 4. – С. 51-52.
* Гаревская, Е. Бессмертный мир Айги / Е. Гаревская // Культура. – 2006. – 2-15 марта (№ 9). – С. 5.
* Ермакова, Г. А. Истоки мотивов света, огня в художественном мире М. Сеспеля и Г. Айги / Г. А. Ермакова // Вестн. Чуваш. ун-та. Гуманит. науки. – 2010. – № 4. – С. 238-241.
* Ермакова, Г. А. Типологическая общность художественного мира Г. Н. Айги и философских идей Тейяр де Шардена / Г. А. Ермакова // Ашмаринские чтения : материалы межрегион. науч. конф. (21-22 окт. 2004 г., Чебоксары). – Чебоксары, 2005. – С. 181-193.
* Иванов, Б. Память об абсолютном поэте / Б. Иванов // Совет. Чувашия. – 2009. – 21 февр. – С. 3.
* Кириллова, Р. Слово поэта живет / Р. Кириллова // Совет. Чувашия. – 2009. – 19 сент. – С. 2.
* Лейдерман, Н. Л. Неофутуризм (В. Казаков, В. Соснора, Г. Айги) // Лейдерман, Н. Л. Современная русская литература : 1950–1990–е годы / Н. Л. Лейдерман, М. Н. Липовецкий. – М., 2003. – Т. 1 : 1953–1968. – Из содерж. : Геннадий Айги. С. 387-391. - См. текст
* Новиков, Вл. Поэзия 100 %. Мир Геннадия Айги / Вл. Новиков // Геннадий Айги. Научно-вспомогательный указатель. – Чебоксары, 2004. – Ч. 1. – С. 6-17.
* Пагани-Чеза, Д. Заметки по исследованию чувашского мира в поэзии Геннадия Айги / Д. Пагани-Чеза // Лик Чувашии. – 1997. – № 2. – С. 111-126.
* Поэт остается с нами / фот. В. Романова // Совет. Чувашия. – 2006. – 31 марта.
Йӗрке 115 ⟶ 123:
* Франс, П. Перевод как средство достижения единства / П. Франс // Çулталăк кĕнеки = Календарь года: 2009. – Чебоксары, 2008. – С. 151-157.
* Хузангай, А. «А чистым бого-голосом» / А. Хузангай // Халăх шкулĕ = Нар. шк. – 1994. – № 4. – С. 68-73.
* Хузангай, А. П. Айги Геннадий Николаевич / А. П. Хузангай // Чувашская энциклопедия. – Чебоксары, 2006. – Т. 1 : А-Е. – С. 38.
* Хузангай, А. Вопрошание о Боге / А. Хузангай // Новое лит. обозрение. – 2006. – № 3. – С. 217-222. – Библиогр. в примеч. - См. текст
 
Çăлкуç — «https://cv.wikipedia.org/wiki/Айхи_Геннадий_Николаевич»