Википеди

Париж: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Интерактивная навигация по истории
← Унчченхи тӳрлетӳМалалли тӳрлетӳ →
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
ВизуальныйВикитекст
Replacing Bibliotèque_nationale_de_France,_site_Richelieu_(salle_ovale).JPG with File:Bibliothèque_nationale_de_France,_site_Richelieu_(salle_ovale).jpg (by CommonsDelinker because: file renamed or replaced on Commons).
Algeyav (Сӳтсе яв | хушни)
56 тӳрлетӳ
пТӳрлетӗве ӑнлантарман
1-мĕш йĕрке:
{{Хула çинчен|Парис<br>{{lang-fr|Paris}}|[[Ӳкерчĕк:Grandes_Armes_de_Paris.svg|150px]]|[[Франци]]|Иль-де-Франс|[[1147]]||2.200.000|2013|86 928|48°52′00″ ç. ш.|2°19′59″ х.т.д.}}
 
'''ПарисПариж''' ({{lang-fr|Paris}}) — [[Франци]]н тĕп хули, патшалăх хуçалăхĕпе этеплĕхĕн тĕплĕ вырăнĕ. [[Сена (юханшыв)|Сена]] [[юханшыв]] хĕрринче ларать.
 
[[Ӳкерчĕк:Eiffel1991.jpg|thumb|[[Эйфел турулĕ|Эйфел мăн турулĕ]] — Парисăн чаплă символĕ]]
ПарисПариж çаплах тĕнче шайĕ палăртуллă — кунта [[ЮНЕСКО]], [[ОЭСР]] тата [[Тĕнче сутă-илу палатти]] [[штаб-хваттер]]ĕсем вырнаçнă.
 
== Тавралăхĕ ==
[[Ӳкерчĕк:Arago medallion Paris.jpg|thumb|Парис чул урамĕнчи парис меридиан медальонĕ]]
Хула ентре [[Парис шыв-çĕр]]ĕн варринче, тинĕс шайĕнчен 65 м çӳллĕрех вырнаçнă. ПарисăнПарижăн пурăну кварталĕсен чиккине35 çм тăсăлăвлĕ [[Периферик|ункăллă автоçулĕ]] йĕрлет. ПарисПариж çумне çаплах анăçалла вырнаçнă [[Булон вăрманĕ]] тата тухăç енчи [[Венсен вăрманĕ]] те кĕрет. Хула лаптăкĕ — 105 çм², çак парксен лаптăкĕпе, 87 см² — вĕсемсĕр пуçне.
 
ПарисПариж [[меридиан]]ĕ франци карттисенче нуль меридианĕ шутланнă. Прис меридианĕ халĕ те чуллă çул, тротуарсенче тата çуртсем çинче бронза паллисемпе кăтартнă.
 
=== Климачĕ ===
ПарисПариж [[вăтам климат]] ярăмĕнче вырнаçнă.Çулти вăтам температура 10,9&nbsp;°C, çулти вăтам нӳрĕклĕх — 585 мм. Парисăн микроклимачĕ, тăвăрлăхĕпе тасамарлăхне пула, сывлăш температурипе регионра 2&nbsp;°C çӳллĕрех, нӳрĕкрех, кăнтăрлари çутăлăхĕ сахалтарах, каçĕсем çутăрах.
 
Чи шăрăх уйăхĕ — утă — вăтам температури 19,0&nbsp;°C, чи сивви — кăрлач —вăтам температури 3,1&nbsp;°C. Çурла уйăхĕ чи çумăрли, вăтамран 62 мм; чи сахалли — пуш уйăхĕнче, вăтамран 32 мм.
174-мĕш йĕрке:
 
=== Этнос йышĕ ===
Халĕ ПарисраПарижра 310 000 яхăн ют çĕр çынни пурăнать, ку хулан 14,5 % шутланать<ref>[http://www.insee.fr/fr/insee_regions/idf/rfc/docs/alapage203.pdf INSEE: Иль-де-Франс регионĕнчи ют çĕр çын калăпăшĕ, 1999] {{ref-fr}}</ref>. Чылай енĕпе иммигрантсем [[Португали]], [[Алжир]], [[Марокко]] çĕршывĕсенчен тата [[Европа Пĕрлĕхĕ|Европăпа]] [[Африка|Африкăран]] тухнă çынсем.
 
=== Тĕнĕ ===
189-мĕш йĕрке:
[[Ӳкерчĕк:Hotel de Ville Paris.jpg|thumb|200px|[[Парис мэрийĕ]] (Отель-де-виль)]]
'''Тăванлă хуласем'''<ref> [http://www.paris.fr/portail/accueil/Portal.lut?page_id=6587&document_type_id=5&document_id=16468&portlet_id=14974 Тăванлă хуласем]</ref>:
* {{flagicon|Italy}} [[Рим]], [[Итали]] ([[1956]]) — Парисăн пĕртен-пĕр тăванлă хула, мĕншĕн тесен «ПарисПариж çеç Рима тивĕçлĕ; Рим кăна ПарисаПарижа тивĕç» ({{lang-fr|Seule Paris est digne de Rome; seule Rome est digne de Paris}}).
 
Франци тĕп хули туслăхпа пĕрлĕ ĕçлĕх килĕшӳ хучĕсене çак хуласемпе ал пусса çирĕплетнĕ:
224-мĕш йĕрке:
 
=== Вăтам ĕмĕрсем ===
[[Ӳкерчĕк:Plan de Paris 1223 BNF07710747.png|thumb|200px|ПарисПариж планĕ, [[1223]] çул.]]
[[Римсем]] хуçаланни [[508]] çулта [[франксем]] килсе кĕнипе вĕçленет.
 
[[Филипп II Август]] тапхăрĕнче хулан хӳтлĕхне çирĕплетеççĕ: 1190 çулта Сенăн сылтăм хĕрринче, 1210 çулта — сулахай енче те хула хӳтлевне хăпартаççĕ. Çав вăхăтрах ПарисăнПарижăн анăç тулашĕнче [[Лувр (кермен)|Лувр карманне]] туса лартаççĕ.
 
XI ĕмĕртен пуçласа ПарисПариж — европа çутĕçĕн, пирваях, тĕнĕн, тĕпĕ пулса тăрать. XIII ĕмĕрте, вĕретӳçĕсем хушшинчи тавлашусене пула, сулахай çыранĕнче (хальхи [[Латтин кварталĕ]]) «никама пăхăнман» колледж йĕркеленет, каярах вĕсенчен паякунхи [[Сорбонна]] çуралать.
 
XIV ĕмĕрте хулана юханшывăн сылтăм çыранĕнчен тепĕр хӳтлĕхпе хупăрлаççĕ, халĕ çак вырăнта [[Мăн Бульварсем]].
 
=== Çĕнĕ самана ===
[[Ӳкерчĕк:Prise de la Bastille.jpg|thumb|200px|left|[[Бастили]]е кĕрешсе илни.]][[Людовик XIV]] вăхăтĕнче патша кил вырăнĕ [[Версаль керменĕ|Версале]] куçса каять, анчах та ПарисПариж хуçалăхĕ аталанса пынă,çын йышĕ ӳснине май çавах Францин политика тĕпĕ шайне алран ямасть.
 
[[1844]] çулта хула тавра виççĕмĕш карман хӳтлĕхне хăпартаççĕ, халĕ çав тĕлте хулан çавра ункă çулĕ выртать. Çывăх тавралăхĕнче 39 çухрăм тăршшĕллĕ çирĕплетӳ йĕрĕсене туса хунă. 16-[[форт]]лăскер, хăй вăхăтĕнче чи хăват хӳтĕлев çурт-йĕрĕ шутланнă.
271-мĕш йĕрке:
 
[[Ӳкерчĕк:Sorbonne DSC09369.jpg|thumb|200px|left|[[Сорбонна]]]]
Чи папаллă Парис университечĕ — [[Сорбонна]], ăна 1257 çулта [[Робер де Сорбон]] чухăн çынсене Турă пĕлуне парас тĕллевпе йĕркелесе янă<ref>[http://www.sorbonne.fr/document173.html История Сорбонны на официальном сайте] {{ref-fr}}</ref>. Питĕ хăвăрт Сорбонна (хăйĕн ятне университет XIV ĕмĕрте çеç тивĕçнĕ) ПарисăнПарижăн та, Францин та чи чаплă пĕлӳ вырăнĕ пулса тăрать. Сорбонна тавра [[Латтин кварталĕ]] чăмăртанать, çак ят каярах урăх хулари студентсен кварталĕсене те куçать. [[1968]] çулта Парис университетне улăштарнă та 13 ирĕклĕ аслă пĕлӳ керменĕ туса хураççĕ, вĕсенчен 5 халĕ Парис çумĕнче вырнаçаççĕ<ref>[http://www.bibliotekar.ru/rGeo/56.htm Культура и система образования]</ref>.
 
[[Ӳкерчĕк:NezUniversiteParisDauphine.jpg|thumb|200px|[[Парис-Дофин университечĕ]].]]
284-мĕш йĕрке:
 
=== Архитектура ===
[[Ӳкерчĕк:Paris view from the Eiffel Tower.jpg|thumb|200px|[[Эйфел турулĕ]] çӳллĕшĕнчен пăхсан.|ссылка=Special:FilePath/Paris_view_from_the_Eiffel_Tower.jpg]]
 
== Этеплĕх, вăхăт ирттересси ==
303-мĕш йĕрке:
Чаплă [[Комеди Франсез]] 1680 çулта малтанхи [[Мольер]]ăн темиçе ушкăнлă ''Illustre Théâtre'' театăрĕнчен çуралать. Комеди Франсез сценинче [[Сара Бернар]] тата [[Жан-Луи Барро]] пеккисем вылянă. Халĕ театр классика репертуарĕпе куракансене хавхалантарать.
 
Варьете кăмăллакансем валли ПарисраПарижра темĕн чуль кабаре. Чи астăвăмрисем — [[Мулен Руж]], [[Лидо]] тата [[Латтин кварталĕ]]нчи [[Парадиз Латтин]].
 
=== Синематограф ===
Çăлкуç — «https://cv.wikipedia.org/wiki/Париж»