Чикĕ (математика): версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Ellodanis5 (Сӳтсе яв | хушни)
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
Ellodanis5 (Сӳтсе яв | хушни)
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
1-мĕш йĕрке:
{{Пĕлтерĕшсем|Чикĕ}}
{{toc-right}}
'''Чикĕ''' — [[математикăлла анализ]]ра тĕпре тăракан [[ăнлав]]сенчен пĕри. [[УмлăнХисепсен умлăн-хыçлăнлăх чикки]] тата [[функци чикки]] пур.
 
"Чикĕ" тенипе, [[XVII]] ĕмĕрте, интуици, туйăм-сисĕм шайĕнче, математикăлла анализа никĕçленĕникĕсленĕ чухне [[Исаак Ньютон, Исаак|Ньютон]], тата, çавăн пекех, [[XVIII]] ĕмĕрти математиксем ([[Эйлер, Леонард|Эйлер]], [[Лагранж, Жозеф Луи|Лагранж]]) усă курнă. Умлăн[[Хисепсен умлăн-хыççăнлăхăнхыçлăнлăхĕ]]н çирĕп палăртавĕсене[[палăртав]]ĕсене [[Больцано, Бернард|Больцано]] ([[1816]]-мĕш çул) тата [[Коши, Огюстен Луи|Коши]] ([[1821]]-мĕш çул) кăларса тăратнă.
== УмлăнХисепсен умлăн-хыççăнлăххыçлăнлăхĕн чикки ==
{{main|УмлăнХисепсен умлăн-хыççăнлăххыçлăнлăхĕн чикки}}
УмлăнХисепсен умлăн-хыççанлаххыçлăнлăхĕн чикикнечиккине ак çапла паллă тăваççĕ: <math>\lim_{n\to +\infty} x_n</math>. Кунта <math>n</math> ăçталла туртăннине кăтартмасан та юрать, мĕншĕн тесен <math>n</math> <math>\in\mathbb N</math>, вăл вара <math>+\infty</math> ("плюс" [[вĕçсĕрлĕх]]) патнелле çеç туртăнма пултарать.
 
== Функци чикки ==
[[File:Limit-at-infinity-graph.png|thumb|Аргуменчĕ "плюс" [[вĕçсĕрлĕх]] патнелле туртăннă чух чикки <math>L</math> пулакан [[функци (математика)|функцин]] графикĕ]]
{{main|Функци чикки}}
Енчен те {{math|''f''}} [[чăн хисеп|чăн пĕлтерĕшсемлĕ]] функци-тĕк, {{math|''c''}} вара [[чăн хисеп]] пулсан, вара функци чиккине çапла çырса хума пулать
 
:<math> \lim_{x \to c}f(x) = L </math>