Тайăм: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
п Чекист Тихон переименовал страницу Тайăм в Тайăлни поверх перенаправления
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
Тэг: Пӑрахӑҫла
1-мĕш йĕрке:
'''ТайăмТайăлни''', — [[глагол]] кăтартакан ĕç чăнлăхпа çыхăннине пĕлтерекен [[грамматика]] категорийĕ. Тайăлу хорми глагол тĕпĕ çумне ятарлă [[аффикс]] хушăннипе пулать.
 
== [[Чăваш чĕлхи]]нче ==
[[Чăваш чĕлхи]]нче тăватă тайăлу: кăтарту, хушу, ĕмĕт тата килĕшӳ.
 
=== [[Кăтарту тайăмĕтайăлни]] ===
Кăтарту тайăлăвĕн хорми ĕç каличчен пулса иртнине, халь пулса пынине тата каланă хыççăн пулассине пĕлтерет (''Эпĕ кĕнеке вуларăм. Ача çыру çырать. Ыран эпир кинона каятпăр''). Çавăнпа кăтарту тайăлăвĕн виçĕ вăхăт — иртнĕ, хальхи тата пулас вăхăчĕ — хорминче пулать.
 
Кăтарту тайăлăвĕн ятарлă [[морфологи]] палли ([[аффикс]]ĕ) çук, унăн пĕлтерĕшне вăхăт тата сăпат аффиксĕсем кăтартаççĕ: ''вула-т-ăп, вĕрен-ет-ĕп, çыр-т-ăм, кай-ăп, итл-ĕп-ĕр''.
 
=== [[Хушу тайăмĕтайăлни]] ===
Хушу тайăлăвĕн хорми ĕçе тума хушнине пĕлтерет (''Эсĕ шутла. Эпĕ ĕçлем. Вăл çыртăр''). Ку тайăлу пулăвĕ кашни [[сăпат]]ра хăйне евĕрлĕ: ''эпĕ пĕл-е-м, эсĕ пĕл, вăл пĕл-тĕр; эпир пĕл-е-р, эсир пĕл-ĕр, вĕсем пĕл-ччĕр''. Хирĕçлев пĕлтерĕшĕ каллех хăйне евĕрлĕ: ''эпĕ пĕлем мар, эсĕ ан пĕл, вăл ан пĕлтĕр; эпир пĕлер мар, эсир ан пĕлĕр, вĕсем ан пĕлччĕр''.
 
15-мĕш йĕрке:
Сăпат формисен хушу пĕлтерĕшĕ пурин те пĕр пек мар: 2 сăпат форми ĕçе тума хушнине тулли, вăйлă палăртать пулсан, ыттисен пĕлтерĕшĕнче хушу сĕмĕ вăйсăртарах.
 
=== [[Ĕмĕт тайăмĕтайăлни]] ===
[[Ĕмĕт тайăлниĕ]] ĕçе тума ĕмĕтленнине пĕлтерет. Вăл глагол тĕпĕ çумне '''-ăтт (-ĕтт), -ĕчч''' [[аффикс]] хушăннипе пулать (''кай-ăтт-ăм, кай-ăтт-ăн, кай-ĕчч-ĕ; кай-ăтт-ăм-ăр, кай-ăтт-ăр, кай-ĕчч-ĕ-ç''). Хирĕçлев аспекчĕн хорми глагол тĕпĕпе тайăлу аффиксĕ хушшине '''-м''' аффикс кĕрсе ларнипе пулать (''кай-м-ăтт-ăм, кай-м-ăтт-ăн, кай-м-ĕчч-ĕ'').
 
=== [[Килĕшӳ тайăмĕтайăлни]] ===
Килĕшӳ тайăлăвĕпе калаканни пĕр-пĕр ĕçпе килĕшнине, уншăн ĕç вĕçленĕвĕ кирек мĕнле пулсан та пурпĕреххине пĕлтерет. Тайăлу пĕлтерĕшне тăвакан аффиксĕ '''-ин''' тата '''-ăсă (-ĕсĕ)''': ''эпĕ кай-ăп-ин, эсĕ кай-ăсă-н, вăл кай-ин; эпир кай-ăп-ăр-ин, эсир кай-ăсă-р, вĕсем кай-ĕ-ç-ин''. Çак тайăлун хирĕçлев аспекчĕ '''-м''' аффикс хушăннипе пулать: ''эпĕ кай-м-ăп-ин, эсĕ кай-м-ăсă-н, вăл кай-м-ин''.
 
24-мĕш йĕрке:
 
== [[Вырăс чĕлхи]]нче ==
[[Вырăс чĕлхи]]нче виçĕ тайăмтайăлу: Кăтарту, Ӗмĕт тата Хушу.
 
== Вуламалли ==