Акăлчан чĕлхи: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Chuvash2017 (Сӳтсе яв | хушни)
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
24-мĕш йĕрке:
 
== Кун-çулĕ ==
Акăлчан чĕлхи [[Кивĕ Саксон чĕлхи]]пе [[Британи]]е [[Европа]]н çурçĕр хĕвелтухăçри [[Герман йăхĕсем]] илсе килнĕ [[диалект]]сенчен пулса кайнă. Малалла акăлчансен çĕрне ют халăхсем икĕ хут çĕнтерсе йышăнни [[ĕлĕкхиĕлĕххи акăлчан чĕхи]]не витĕм кӳнĕ. Пĕрремĕш хутĕнче 8-9-мĕш ĕмĕрсенче [[Герман чĕлхисем|Герман чĕлхисен]] Скандинавла чĕлхепе калаçакансем Британин хăшпĕр пайĕсене колониленĕ. Иккĕмĕш хутĕнче 11-мĕш ĕмĕрте [[Француз чĕлхи]]лле калаçакан Нормансем килнĕ.
 
"Агло-Саксс хроники" (Anglo-Saxon Chronicle) тăрăх [[449]]-мĕш çулта [[Британи Утравĕсем|Британи Утравĕсен]] патши Ворттикерн (Vortigern) [[Англсем|англсене]] [[Пиктсем|пиктсене]] хирĕç кĕрешме чĕннĕ. Уншăн Англсене кăнтăр хĕвеланăçра çĕр пама сăмах панă. Нумай пулăшу кирлине кура, кайрахпа Саксонсем, Англсем, Ютсем килнĕ. "Хроника" куçакан йăхсем йышлăн пулса килсе юлашкинчен çичĕ патшалăх йĕркелесе яни çинчен пĕлтерет. Хальхи ăсчахсем çак калавăн ытларахăшĕ çынсене политика енĕпе хавхалантаркан халап пулнă тесе шутлаççĕ.
 
Çак Герман колонизаторĕсем çав çĕрте унччен пурăнакан [[Кельт чĕлхисем|Кельтла]] калаçакансене доминацилесе витернĕ. Кельтла чĕлхе [[Шотланди]]ре, [[Уэльс]]ра, [[Корнуолл]]ра, [[Ирланди]]ре сыхланса юлнă. Çĕре йышăнса ларакансен тĕрлĕ диалекчĕсем ([[ĕлĕкхиĕлĕххи акăлчан чĕлхи]]) хальхи çурçĕр хĕвеланăç [[Германи]]пе [[Голланди]] чĕлхисем евĕрлĕ пулнă. Каярахпа [[ĕлĕкхиĕлĕххи акăлчан чĕлхи]]не çурçĕр хĕвелтухăçра ял-хула çавăрнă Викингсем калаçнă [[Çурçĕр Герман чĕлхисем|Çурçĕр Герман]] чĕлхи (ĕлĕкхиĕлĕххи Норсе) вăйлă витĕм кӳнĕ.
 
[[1066]]-хи [[нормансен çĕнтерĕвĕ]] хыççăн 300 çула яхăн Норман патшисемпе улпутсем [[Француз чĕлхи]] тĕслĕ чĕлхепе калаçнă. Норман сăмахĕсем ĕлĕкхиĕлĕххи акăлчан чĕлхине йышлăн кĕнĕ. Çапла вара Норман витĕмĕ чĕлхе [[эволюци]]не виç ĕмĕр хушши васкатнипе [[вăтам акăлчан чĕлхи]] пулса кайнă (Middle English).
 
[[15-мĕш ĕмĕрте]] [[уçă сасăсен аслă куçăвĕ]](Great Vowel Shift) [[вăтам акăлчан чĕлхи]]н сăн-сăпатне, янравне чылай улăштарнă. Малалла вара Лондонра аталанса кайнă акăлчан диалекчĕ правительствăра, администрацире вăй илсе пичетре те стандартланма тытăннă. Вара [[Уильям Шекспир]](William Shakespeare) вăхăтнелле [[хальхи акăлчан чĕлхи]]не анлăн усă курни палăрать.