Mункун: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Статьяна йăлтах пушатрĕ Тэг: тасатасси |
п Откат правок Император Тихон (обсуждение) к версии Viktor Тэг: Каялла тавăр |
||
1-мĕш йĕрке:
{{Уяв
|уяв ячĕ = Мăнкун
|тĕс (сăрă) = христиан
|анлă тĕс = [[христианлăх|христиан]], хăшпĕр çĕршывсенче — патшалăх
|ӳкерчĕк = Harrowing of hell from Vasilyevskiy chin (1408, Tretyakov gallery).jpg
|алпусни = [[Христос чĕрĕлни]] ([[Тамăка анни]])<br>([[Андрей Рублёв]] çырнă турăш (?), 1408—1410 çулсем)
|урăхла = Çутăллă Христос Вырсарникунĕ
|çирĕплетнĕ = [[I ĕмĕр]]те [[Иисус Христос чĕрĕлни]]не чысласа
|ирттереççĕ = христиансем
|вăхăт = [[уйăх тулни|уйăх тулнă]] хыççăн пĕрремĕш вырсарникун, [[пуш, 21]]
|вăхăт2015 = [[ака, 5]]<br>(католиксем<ref name=sopost>[http://space.kursknet.ru/astron/russian/calendar/easters.sht Сопоставление дат Православной и Католической Пасхи (1918-2049)]</ref>, [[Эрмен апостол чиркĕвĕ|ЭАЧ]]<ref name="ААЦпасха">[http://www.armenianprelacy.org/2009-05-01-15-20-15/2015-feasts-a-fasts Календарь праздников и постов] Армянской апостольской церкви в 2015 году</ref>)<br>[[ака, 12]]<br>(православи чиркĕвĕсем<ref name=sopost /><ref name="azb">[http://azbyka.ru/days/2015-04-12 Старый стиль, 30 марта, Новый стиль 12 апреля, воскресенье] // Православный церковный календарь</ref><ref name="prav_mir">[http://calendar.pravmir.ru/2015/4/12 12 апреля 2015 года] // [[Православие и мир]], православный календарь, 2015 г.</ref>, [[Финляндири православи чиркĕвĕ]]сĕр<ref name="vsepravosl_kongr">[http://www.pravenc.ru/text/Всеправославный%20конгресс.html «Всеправославный конгресс»] // Православная энциклопедия, т. 9, с. 680-683.</ref>)
|вăхăт2018 = [[ака, 1]]<br>(католиксем),<br>[[ака, 8]]<br>(православи чиркĕвĕсем)
|вăхăт2019 = [[ака, 21]]<br>(католиксем),<br>[[ака, 28]]<br>(православи чиркĕвĕсем)
|уявлани = çĕрле е ирех чиркӳсенче [[Мăнкун кĕллине туни|кĕлĕ туни]], çемьепе кĕрекере ларни, [[Мăнкун халăх йăлинче|халăх пĕрлĕ уявлани]]
|йăла = Тухăçрисем — [[мăнкун çăмарти]]сене тата [[кулич]]сене сăваплани, саламласа чуптуни, [[волочебный обряд]], анăçрисем — парнесем, ачасем çăмартасене шырани, иккĕшĕнче — [[христослани]]
|çыхăннă = [[Çăварни]], [[Каçару вырсарникунĕ]], [[Аслă типĕ тытни]], [[Кăчкă вырсарникунĕ]], [[Мăнкун эрни]], [[Çутă эрни]], [[Турă чĕрĕлни]], [[Сăваплă Троица кунĕ]], [[Питравра типĕ тытни]]
}}
'''Мункун'''<ref>"Мункун" тени "мăнкун" тенинчен уçă сасăсем пĕрпекленнине (ассимиляциленнине) кура пулса кайнă</ref>, е '''Мăнкун''', – авалхи [[чăваш]] календарĕнче [[çулталăк]]а пуçласа яракан пĕрремĕш кун пулнă. Каярахпа вăл вырăссен ({{lang-ru|пасха}}) уявĕпе тӳр килнĕ.
== Пĕрлехи хыпарсем ==
Мăн кун ыран тенĕ каç çынсем çăмарта хĕретсе чиркĕве кайнă та çĕрĕпех кĕлĕ итленĕ: пĕрле юрланă. Ирхи шуçăмпа килне таврăннă: килти [[турăш]] умне çурта çутнă: кукăль-çăмах пĕçернĕ. Ачасене таса тумтир (ытларах çĕннине) тăхăнтартнă. Ĕлĕкхи чăвашсем Мăн куна кĕтсе илме ирех ялтан мал еннелле выртакан тăвайккине чупнă. Унта вĕсем хĕвел тухнине курма кайнă. Хĕвел тухнă чух ваттисем ача-пăча çине тырă сапнă: хăмла вĕçтернĕ. Ачасем яла таврăнсан вĕсене кашни хапха умĕнчех тăванĕсем кĕтсе тăнă: пӳрте кĕме чĕннĕ: кучченеçсемпе пĕветнĕ çăмартасем панă. Ку енчи чăвашсем каланă тăрăх: çур çĕр çитсен (шăп вун икĕ сехет тĕлĕнче) чан айне тăрса мĕн те пулин шухăшласа хурсан çав шухăш пурнăçланать, имĕш. Мăн кун ют çын пырса кĕрсен ăна ĕлĕкренех пӳртре сак е пукан çине латрма тăрăшнă. Çавăн пек тумасан чăх пусма лармасть, тенĕ. Мăн кун тĕлне тата ача-пăчана савăнмашкăн çитĕннисем урам варрине [[чуччу]] лартнă. Кăнтăрла вара унта ачасем ярăннă: каçхине хĕр упраçпа яш-кĕрĕм тухнă. Çитĕннисем вара Мăн кун эрнин иккĕмĕш кунĕнче ĕрет çӳреме тытăннă.
Тăван-хурăнташ тĕп киле пуçтарăнса пичке пуçланă: сĕтел çине ĕçме-çиме кăларса лартнă. Мăн кун кĕреки тулăх пулсан, малашнехи пурнăç та çаплах пулать тесе шутланă. Пӳрте кĕнĕ чухне «Христос чĕрĕлнĕ!» - тенĕ. Пӳртрисем хирĕç «Чăн чĕрĕлнĕ!» тесе савăнса хуравланă. Сĕтел хушшинче [[Турă|Турра]] мухтаса юрланă.
[[Çăкăр]] ӳстерекен чăвашăн çĕр çинчи чи пысăк пуянлăхĕ — тыр-пул тухăçĕ.
Авалхи чăвашсен тĕнĕпе çулта пĕрре тĕнче хапхи (кăвак хуппи) – тӳпен тимĕр хапхи - уçăлать те хапха витĕр кĕрекен çутă пайăркасенче çĕр çинчи пуянлăх сăнĕ курăнать. Çак курăм [[пуш, 21|пуш уйăхĕн 21-мĕшĕн]] ирхине, (Мăн кунра) – тулли Уйăх кунĕ тата çурхи Хĕвелĕн тан кунĕ, [[çанталăк]] вăранăвĕ тата Хĕвел çулĕн пуçламăшĕ. Мăн кун умĕн каçхине мунчара çавăнса уявлă шурă тумтир тăхăннă - çак ĕнтĕ ӳт-пĕве тасатакан мешех шутланнă. [[Мунча]]ран тухиччен вилнĕ несĕлсен чунĕсем валли валашкана ăшă шыв ярса, пăс парса хăвармалла. Хĕвелĕн пĕрремĕш пайăркисемпе пĕрле тĕнче хапхине Мăн Турă умĕнче тăракан [[пирĕшти]] уçать. Эхер те ир ăмăр пулсан, ача-пăча Хĕвеле ыйтса юрлаççĕ:{{Цитата пуçламăшĕ}}Пăх, Хĕвел, пăх, Хĕвел, Мăнкун çитрĕ, хĕрлĕ çăмарта сана паратăп, Хĕвел тӳпере курăнать.{{Цитата вĕçĕ}} Çакăн чухне çуралнă ĕмĕт те тӳррипех пурнăçа кĕрет.
Мăн кун çăмарти – пĕрремĕш çуралу палли. Çăмарта шурри - Çут Тĕнче палли, çăмарта сарри – Хĕвел палли.
== Вуламалли ==
== Асăрхавсем ==
{{Асăрхавсем}}
== Каçăсем ==
{{Каçă çук}}
[[Категори:Уявсем]]
| |||