Пӑлхар чĕлхи: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Статьяна йăлтах пушатрĕ
Тэг: тасатасси
Ymblanter (Сӳтсе яв | хушни)
п Откат правок Император Тихон (обсуждение) к версии Ellodanis5
Тэг: Каялла тавăр
1-мĕш йĕрке:
{{Чĕлхе
|тĕс = алтай
|ят = Пăлхар чĕлхи
|тăван ят =
|патшалăхсем =
|регионсем =
|официаллă чĕлхе =
|йĕркелевçĕ =
|калаçакансен йышĕ =
|рейтинг =
|статус =
|çухалнă = <!-- [[IX]]- ?-->[[XIV]], [[чăваш чĕлхи]] пулса юлнă
|категори = [[Еврази чĕлхисем]]
|классификаци =
[[Алтай чĕлхисем|Алтай çемьи]]
: [[Тĕрĕк чĕлхисем|Тĕрĕк турачĕ]]
:: [[Пăлхар чĕлхисем|Пăлхар ушкăнĕ]]
|çыру = [[пăлхар рунисем]]
|ГОСТ 7.75-97 =
|ISO1 =
|ISO2 =
|ISO3 =
}}
 
:''[[Болгари]]н паянхи чĕлхине шырасан [[полхар чĕлхи]] статьяна уçса пăхăр''
 
'''Пăлхар чĕлхи''' (протопăлхар, прапăлхар, авалхи пăлхарсен чĕлхи, авалхи пăлхар) — темиçе çывăх пĕртăван [[Балкан çурутравĕ|Балканра]], Вăтам [[Атăлçи]] тата [[Çурçĕр Кавказ]]ри [[пăлхарсем|пăлхар]] йăхĕсен чĕлхи.
 
Пăлхарсен чĕлхи хальхи [[чăваш чĕлхи]]пе пĕрле пăлхар-[[хасар чĕлхи|хасар]] ушкăнне [[тĕрĕк чĕлхисем|тĕрĕк]] çемйине кĕреççĕ.
 
== Кун-çулĕ ==
'''Малтанхи пăлхар чĕлхи''', [[V ĕмĕр]]те [[Азов тинĕсĕ]]н таврашĕнче сарăлнă, хăй хыççăн çыру палăкĕсене хăварман.
 
== Танайçи пăлхар чĕлхи ==
[[File:Bulgar runic letters.png|thumb|250px|П. Добрев çырса кăтартнă [[пăлхар рунисем|Пăлхар рунисен]] 132 палли.]]
VII—X ĕмĕрсенче Балканра саралнă. Унран глоссем юлнă, çаплах вăл хальхи Балкан чĕлхисенче, [[венгр чĕлхи]]не кĕрсе юлнă.
 
== Атăлçи-пăлхар чĕлхи ==
 
[[VIII ĕмĕр]]тенпе [[Атăлçи]]ре '''атăлçи-пăлхар чĕлхи''' саралнă. Арап графикипе çырнă XIII—[[XIV ĕмĕр]]сенчи эпитафисене [[Атăлçи Пăлхар]] çĕрĕсенче тупнă. Çак ротацисăмлă дж-диалект пулать.
 
{| class="wikitable" border="1"
|-
!width="100"|Атăлçи-пăлхар сăмахĕ
!width="100"|Транслитераци тĕслĕхĕ
!width="125"|Хальхи [[чăваш чĕлхи|чăваш]] аналогĕ
!width="125"|Хальхи [[Тутар чĕлхи|тутар]] аналогĕ
!width="100"|Вырăсла пĕлтерĕшĕ
|-
| هیر
| хир
| хĕр
| кыз
| дочь, девушка
|-
| اول
| авл
| ывăл
| ул
| сын
|-
| آیح
| айх
| уйăх (ойăх)
| ай
| месяц
|-
| جال
| джал
| çул (çол, ~кăçал)
| ел
| год
|-
| تواتو، تواتة
| туату, туата
| тăват(тă)
| дүрт
| четыре
|-
| آلط، آلطی
| алты, алт
| ултă (олтă), улт (олт)
| алты
| шесть
|-
| جتی، جیات
| джиат, дж-ти
| çич, çичĕ
| җиде
| семь
|-
| سکر
| с-к-р
| сак(к)ăр
| сигез
| восемь
|-
| طحر، طحور
| т-хур, т-х-р
| тăх(х)ăр
| тугыз
| девять
|-
| وان
| ван
| вун (вон), вунă (вонă)
| ун
| десять
|-
| جیریم، جرم
| джирим, дж-р-м
| çирĕм
| егерме
| двадцать
|-
| ووطر
| вут-р
| вăтăр
| утыз
| тридцать
|-
| جور
| джур
| çĕр
| йөз
| сто
|}
 
== Çавăн пекех пăхăр ==
* [[Хун чĕлхи]]
* [[Хасар чĕлхи]]
* [[Авар (тĕрĕк) чĕлхи]]
* [[Пăлхар ротацизмĕ]]
* [[Пăлхар ламбдаизмĕ]]
 
== Вуламалли ==
* Булгарский язык // [[БРЭ]]. Т.4. М.,2006.
* Benzing J. Das Hunnische, Donaubolgarische und Wolgabolgarische (Sprachreste) // PhTF. T 1, 1959
* Хакимзянов Ф. С. Язык эпитафий волжских булгар. М., 1978
* Хакимзянов Ф. С. Булгарский язык // Языки мира. Тюркские языки. — М., 1997.
* Мудрак О. А. Заметки о языке и культуре дунайских булгар // Orientalia et Classica VI, Аспекты компаративистики 1. М., 2005. [http://starling.rinet.ru/Texts/bulgar.pdf pdf]
* [http://membes.tripod.com/~Groznijat/pb_lang/suppl.html Inscriptions and Alphabet of the Proto-Bulgarians, by Peter Dobrev]
 
== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}
 
== Каçăсем ==
* [http://www.bulgarlar.com/Toponim/Toponim.html Пăлхар топонимĕ]
* [http://bulgarizdat.ru/book101.html - Закиев М.З. ЛИНГВОЭТНИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ВОЛЖСКИХ БУЛГАР – ГЛАВНОГО ЭТНИЧЕСКОГО КОРНЯ ТАТАР]
 
{{Тĕрĕк чĕлхисем}}
 
[[Категори:Аслă Пăлхар]]
[[Категори:Тĕрĕк чĕлхисем]]
[[Категори:Вăтам ĕмĕр чĕлхисем]]
[[Категори:Раççей чĕлхисем]]
[[Категори:Пăлхарсем]]