Чăваш поп-мусăкĕ: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Chuvash2017 (Сӳтсе яв | хушни)
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
4-мĕш йĕрке:
 
==Кун-çулĕ==
[[Чăваш культури]]нче "çăмăл жанрлă" [[юрă]]сем яланах пулнă. Ун пеккисене ытларах [[çамрăк]]сем кăмăлланă. Калăпăр, çавăн йышшисен шутне [[Ан авăн, шĕшкĕ (юрă)|"Ан авăн, шĕшкĕ"]], [[Пирĕн урам анаталла (юрă)|"Пирĕн урам анаталла"]] евĕрлĕ [[юрă|юрăсене]]сене кĕртме пулать. Çураласса та вĕсем [[XIX ĕмĕр]] вĕçнелле çеç çуралнă пулмалла. [[Автор]]ĕсем, паллах, паллă мар. [[1918]]-мĕш çулта чăваш [[театр]]ĕ çуралать, ялсенче [[вулав çурчĕ]]сем, [[клуб]]сем ÿсе-ÿсе лараççĕ. Çак пулăмсем чăвашсен çăмăл мусăкне малалла аталанма майсем туса параççĕ. Чăн та, аталанăва кунашкал ăнлантарнипе питех килĕшсех кайман çынсем те пур. "Пĕтĕмĕшле илсен, чăваш эстради калчалана пуçлани вунпилĕк çула яхăн", — тенĕ тахçан [[Чиндыков Борис Борисович|Борис Чиндыков]] [[Аван-и (хаçат)|"Аван-и" хаçатра]]<ref name="Чиндыков" />.
 
Çавăн пекех кунта Чăваш [[радио]], Чăваш [[телекурав]] ([[1960]]-мĕш çулсенчен пуçласа) пĕлтерĕшесене палăртмалла. Уйрăмах [[Ăраскал (радиокăларăм)|"Ăраскал" радиокăларăм]] пĕлтерĕшĕ пысăк. [[Ялав (журнал)|"Ялав"]], [[Тăван Атăл (журнал)|"Тăван Атăл"]] [[журнал]]сем [[юрă]]сен [[Сăвă|сăввисене]] тата нотисене пичетлесе кăлараççĕ. Вырăсла тухса тăракан "Молодой коммунист" [[хаçат]], каярахпа çавăн пекех [[Аван-и (хаçат)|"Аван-и" хаçат]] та, чăваш эстрадин проблемисемпе ытти ыйтăвĕсене анлăн çутатаççĕ. Хăшпĕр чухне ку ĕçе "Коммунизм ялавĕ" хаçат та хутшăнать. Ытти факторсене асăнса Борис Чиндыков акă мĕн тет<ref name="Чиндыков" />:
15-мĕш йĕрке:
70-мĕш —80-мĕш çулсен чиккинче ун аслă режиссерĕ Валерий Яковлев хăшпĕр спектакльсене сине тăрсах эстрада сĕмне кÿртме пикенет. Чăваш культурин ытти тĕсĕсемпе танлаштарсан, академи драма театрĕ яланах хура халăха çывăхрах тăма тăрăшнă та, тăрăшать те; путсĕр эстрадăна вал хăйĕн пархатарлă храмне йыхрав туни те, паллах, чăваш çамрăкĕсем эстрада енне туртăна пуçланипе çыхăннă. Çав вăхăталла чăваш сцени çине джинсă тăхăннă çамрăксем тухаççĕ, электронлă инструментсем янрама тытăнаççĕ. Шекспирăн «Ашкăнчăк инкесем» комедине В. Яковлев мюзикл евĕр лартать. Музыкине вал вăхăтра Раççейре питех те палăрнă эстрада композиторĕ, вырăсланса пĕте пуçланă Александр Мажуков чăваш (вăл Çĕмĕрле районĕнчи Çĕмĕрле ялĕнче çуралнă, теççĕ) çырать, аранжировки, тĕпрен илсен,— В. Игнатьевăн. Çак пысăк ĕçе пурнăçлама чылай вăй хума тивнĕ пулин те, ĕçĕ ăнăçсăрлăха пырса тăрăнать. Кăна эпĕ театр искусстви тĕлĕшĕнчен мар, наци эстради аталанăвне пăхса калатăп. Чылай сăлтава пула Мажуковпа Игнатьевăн пĕрлехи ĕçĕ чăваш çамрăкĕсен чунĕ-чĕри патне çул тупаймасть. Чăн малтанах акă мĕнлерех ыйту тухса тăрать пирĕн ума: тивĕçлĕ никесех пулнă-ши çак комеди наци эстрадине уралантарас ĕçре? (Паллах, ку театрăн тĕп тĕллевĕ пулман ĕнтĕ, анчах та эстрада аталанăвĕн историне пăхнă чух ку ыйту ирĕксĕрех мала тухать.) Вилĕмсĕр акăлчанăн урăхрах япалине илмелле пулман-ши, çамрăксене çывăхраххине, чуна ытларах витерекеннине? Театр çав вăхăталлах.кăларнă тепĕр паллă ĕç — наци культурин феноменĕ пулса тăнă «Праски инке хĕр парать» музыкăллă комеди, авторĕ — Ульяновск облаçĕнче ĕçлесе пурăнакан А. Чебанов. Кунта, «Ашкăнчăк инкесемпе» танлаштарсан, урăх¬рах, чăваш çыннине çывăхрах стилистика. Анчах, сапах та, çак икĕ спектакль-карнавал хушшинче уйрăмлăхран ытларах пĕрлĕх. Вĕсем иккĕшĕ те «Инкесен вăййи» çинче тытăнса тăраççĕ. Музыкине те кунта çакна шута илсе хайланă, çыраканĕ — вăл вăхăтрах ĕнтĕ самай палăрнă, халăх хушшинче анлă сарăлнă юрăсен авторе Юрий Кудаков, аранжировки — Валерий' Игнатьевăн. «Праски инке» юррисем, «Ашкăнчăк инкесеннипе» танлаштарсан, чăваш чунне çывăхрах, ансатрах, анчах-çке темшĕн каллех эстрада юхăмĕн чăн пуçламăшĕ пулма пул-тараймарĕç. Тепĕр тесен, «пăштик-пăштик» вал пăштик-пăштиках пуль çав''{{Цитата вĕçĕ}}.
 
Вăт çавнашкалçавăн пек вăрăм [[цитата]]. Ун çумне тата ак çакна хушса калама пулать. "Ашкăнчăк инкесем" тата "Праски инке хĕр парать" спектакльсене [[халăх]] аван кĕтсе илнĕ пуль-ха. Унти мусăка та юратман мар-тăр. Çапах та ăна, çав мусăка, кулленхи пурнăçа кĕртни, ярса илсе ялан юрласа çÿреме тăрăшни, уйрăм юрăçсемпе ансамбльсен, ушкăнсен репертуарне кĕртни, "саламлă çырусен" пайĕ туса хуни пулман. Хит, шлягер шайне хăпарайман вĕсем. [[Автор]]сем [[хайлав|хайлавсемпе]]семпе çапларах сиксе тухнă пулсан савăннă çеç пулĕччĕç пуль те, анчах чăннипе вĕсен çаванашкал "хăпартмалли" тĕллевĕсем пулман ĕнтĕ. Вĕсене те, ыттисене те асăннă "шай" тĕппипех çырлахтарнă.
 
== Профессилле мар ăçтаçăсен пултарулăхĕ ==
[[Мусăк]] ăсталасси тата ăна [[халăх]] патне çитересси — кăткăс [[ĕç]]. Ахальтен мар ку ĕçе 20 çул таран ниçта пăркаланмасăр вĕренме тивет. Çав вăхăтрах хăй тĕллĕн вĕреннĕ [[ăстаçă]]семпе ытти çавнашкалçавăн пек халăхран тухнă [[талант]]сем те пур. Калăпăр, хăй тĕллĕн вĕреннĕ [[Кĕвĕçĕ|композиторсенех]] илер. Ун пеккисене [[Илюхин Юрий Александрович|Ю.А.Илюхин]] мусăк тишкерÿçи [[композитор-мелодист]] тенĕ.<ref>Паллах, ку ăнлава вăл хăй шутласа кăларман, анчах та çав сăмахпа ытти мусăкçăсем усă курни пит курăнсах каймасть.</ref>
 
== Уйрăм хитсемпе шлягерсен историйĕ ==