Сириус: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

'''Си́риус''' ({{lang-la|Sirius}}), çаплах '''[[Пысăк Йытă]]ри α ''' ({{lang-la|α Canis Majoris}}) — çĕрлехи [[тӳпе]]ри чи ялтăр [[çăлтăр]]. Çутатулăхĕпе Хĕвелтен 25 хут вăйлăрах пулин те, Сириус çăлтăрсен тĕнчинче чи ялтăрри мар — унăн курăмлă шевли пире çывăххипе хăватлă пулать. Сириуса [[Çĕр (планета)|Çĕрĕн]] кирек епле регионĕнчен, çурçĕрти облаçсемсĕр пуçне, сăнама пулать. Сириус [[Хĕвел системи]]нчен 8,6 [[çутă çулталăкĕ]] хушăра вырнаçнă, вăл [[Çывăхри çăлтăрсен ят-йышĕ|пире çывăх çăлтăрсенчен]] пĕри пулать. Вăл [[тĕп умлăхыçлăхĕ]]н А1 [[спектр класĕ]]ллĕ çăлтăрĕ шутланать.

[[1844]] çулта [[Бессель Фридрих Вильгельм|Фридрих Бессель]] Сириус [[йĕкĕр çăлтăр]] пулĕ тесе шутланă. [[1862]] çулта [[Кларк Альван Грэхэм|Альван Кларк]] компаньон-çăлтăра асăрханă, ăна '''Сириус B''' (кунта [[B (латиница)|B латин саспалли]] ят панă. Курăнакан çăлтăра хăш чухне '''Сириус A''' теççĕ. Икĕ çăлтăрăн 20 [[Астрономи виçи|а. в.]] тăршшинче пĕрлехи [[массăсен центрĕ]], çаврăну тапхăрĕ 50 çулталăк патнелле. [[1915]] çулта [[Маунт-Вильсон обсерваторийĕ|Маунт-Вильсон обсерваторинчи]] астрономсем Сириус B [[шурă карлик]] (ку асăрханă пĕрремĕш шурă карлик шутланать) пулнине кăтартнă. Çакăнтан, В Сириус ĕлек А Сириусран çав тери пысăкрах пулнă темелле, çавăнпа [[Çăлтăр эволюцийĕ|эволюци]] процесĕнче тĕп умлăхыçлăхран тухса ӳкнĕ.