Ăрсиел: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Ellodanis5 (Сӳтсе яв | хушни)
Ellodanis5 (Сӳтсе яв | хушни)
42-мĕш йĕрке:
 
== Кун-çулĕ ==
[[1757]]-мĕш çулта Чĕмпĕр тата Саккам чăвашĕсем никĕсленĕ. Ял ячĕ, ахăртнех, Рыскандей Юмаев текенскерпе ([[1762]]-мĕш çулта ăна асăнни пур) çыхăннă. 19-мĕш тата ĕмĕрте тата 20-мĕш ĕмĕр пуçламăшĕнче Пăхăрăслан уесĕн [[Çтуххаль]] вуласĕнче шутланса танă (Малтан [[Ĕренпур]], кайран [[Самар]] кĕпĕрнийĕсенче). Пурăнакансем – [[чăвашсем]] тата [[тутарсем]] ([[1928]]-мĕш çулта – 50%; уйрăм Алькино [[ял]]а уйрăлса тухнă), до [[1860]]-мĕш çулсемччен — патшалăх хресченĕсем. [[1894]]-мĕш çулта хутла вĕренмелли [[шкул]] уçăлнă. Ялта ĕлĕкренпех тĕне кĕмен чăвашсем пурăннă. ( 18-мĕш ĕмĕр варринче – 100%, каярахпа 19-мĕш ĕмĕр вĕçĕччен – 19-мĕш ĕмĕр вĕçĕнче – 58%, 20-мĕш ĕмĕр вĕсĕнче – 40% яхăн , 130 кил). [[1870]] мĕш çулсенче хăшпĕрисем ислама куçнă пуль теççĕ. [[1905]]-мĕш çулта çавсем [[мичĕт]] уçма ыйтса çыру та çырнă иккен. [[1908]]-мĕш çулта Ăрсиелти [[ислам]]а куçма кăмăл тунă тет. Ислама тухнă чăвашсен тăхăмĕсем паянхи кун та ялтах пурăнаççĕ. Анчах та вĕсене паянхи кун "мăссăльмансем" теме çук. Кулленхи уявсем: çĕнĕ çул, çăварни чупни, мункун, çимĕк, вăйă, акатуй, кĕр сăри.... Ыр-хаяр тĕнĕн элеменчĕсем те сыхланса юлнă:хывни, сĕрен, юпа... Çавăн пекех ислам паллисем те пур(хайăр пани). Халах йышĕ: [[1763]] – 325 çын.; [[1781]] – 269; [[1795]] – 327 çын.; [[1817]] – 190 арçын.; [[1824]] – 196; [[1830]] – 214 арçын; [[1840]] – 528 арçын; [[1857]] – 685; [[1870]] – 952; [[1884]] – 1097; [[1897]] – 2041; [[1910]] – 1720; [[1928]] – 1789; [[1992]] – 1039; [[2002]] – 933 çын.<ref>[http://enc.cap.ru/?t=world&lnk=1624 Чувашская энциклопедия. Рысайкино]</ref>
Пĕр тĕлте çапла калани пур: [[1757]]-мĕш çулхи çурла уйăхĕн 12-мĕшĕнче ''Заит АбдуллинымАбдуллин'' старшина ертсе пыракан турхансемпетурхансем тата Рысай Ляковпа 20 чăваш килĕшӳ туса хайхисем [[Хусан уесĕ|Хусан уесĕнчи]] [[Аксу]] ялĕнчен куçса килнĕ:
{{цитата пуçламăшĕ}}
{{oq|ru|«Лета 1757 августа 12 дня [[Уфимский уезд|Уфимского уезда]] Казанской дороги Кипчатской волости служилые тарханы, старшина Заит Абдулов с братьями своими тарханами ж, Мухаметем, Танатаром, Смаилом Абдуловыми, Усман Уразметев, Султангул Тименеев, Башир Шарыпов, будучи в городе Уфе от Крепостных дел, дали сию запись Казанского уезда Асокиной сотни деревни Аксубаевой ясачным чувашам Рысаю Лякову с товарищи 20-ти чувашам в том, что припустили мы, тарханы, их, чуваш, для владения и поселения дворами с нами вообще на старинную жалованную прадедам, дедам и отцам нашим вотчинную землю, которою мы, тарханы, по грамотам и по данному из Оренбургской губернской канцелярии указу владеем одне, а она, наша земля, состоит в Уфимском
Л. 21об.: уезде, в Кипчатской волости близ Казанского уезда по межам и урочищам, а именно по речке Кирикали и по обе стороны с устья и до вершины, а от той речки поворот вправо до вершины речки Каза-елги и поворот по ней вниз по правой стороне до речки Карагали, а от речки Карагали до ключа Чагиль-елги, который вышел из черного лесу, устьем впал в озеро Карасье и в Кинель реку по левую сторону до устья речки Савруши и до елхового колка, а от того колку поворот влево до верхнего того ж колка конца и до речки Анлы-елги до суходолья, а от него по левую ж сторону поворот через сырт до липового суходолья, а от того олшанной бани и до речки Кирикали впредь на сорок лет, и за то взяли мы, тарханы Заит с товарищи (…) вместо оброку за все оные годы денег 80 рублей (…)».<ref>Государственный Архив Оренбургской обл. (ГАОО), Ф. 6. Оп. 3. Д. 7384а. Л. 21-21 об.</ref>}}
{{цитата вĕçĕ}}