Википеди

Киев: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Интерактивная навигация по истории
← Унчченхи тӳрлетӳМалалли тӳрлетӳ →
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
ВизуальныйВикитекст
Chuvash2014 (Сӳтсе яв | хушни)
1831 тӳрлетӳ
п Chuvash2014 переименовал страницу Кейӳ в Киев поверх перенаправления
Chuvash2014 (Сӳтсе яв | хушни)
1831 тӳрлетӳ
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
1-мĕш йĕрке:
{{Хула çинчен|КейӳКиев|[[Ӳкерчĕк:COA of Kyiv Kurovskyi.svg|100px|КейӳКиев элемĕ]]|[[Украина]]|тĕп хули|[[482]]|паллă мар|2 666,3|2005|839|50°27′ ç. ш.|30°30′ х.т. д}}
'''КейӳКиев''', — [[Украина]] патшалăхĕн [[Тĕп хула|тĕп хули]]. [[Днепр (юханшыв)|Днепр]] [[юханшыв]] хĕрринче ларать.
 
== Хула кун-çулĕ ==
Археологи тĕпчев ĕçĕсем кăтартнипе [[КейӳКиев облаçĕ]]нчи пурăну вырăнĕсем 15 000—20 000 çул каяллах пулнă.
 
[[Бронзăллă ĕмĕр]] тапхарĕнче кăнтăр-анăç территоринче [[шурă грудов культури ?]] пулнине кăтартнă. [[Энеолит]]па ([[пăхăр ĕмĕрĕ]]) [[неолит]] тапхăрĕсене [[триполи культури]] палăкĕсем кăтартаççĕ, çак саманана тĕпчевçĕсем виççе пайлаççĕ: малти пирĕн эрăччен (4 500 — 3 500), вăтам (3 500—2750) тата кайри (2 750 — 2 000) çулсем.
 
Пирĕн эрăччен I пинçуллăхăн иккĕмĕш пайĕнче — I пинçуллахан пĕрремĕш пайĕнче [[КейӳКиев облаçĕ|КейӳçумĕнКиевçумĕн]] çурçĕр-анăçĕнче [[Зарубинĕç культури]] аталанса пынă.
 
Хальхи КейӳКиев (хулипе облаçĕ) вырăнĕнче [[Тимĕр ĕмĕр]]ĕнче [[Чернях культури|чернях археологи культури]] (ăна çаплах «кейӳ культури» тесе палăртаççĕ) пулни паллă, унăн ӳсĕмĕ [[II ĕмĕр|II]]—[[V ĕмĕр]]сенче анăç енчен Анат Потанавçи çеçенхирлĕ-вăрманлă çĕрĕсенчен пуçланса тухăçра [[Днепр]]ăн сулахай çыранĕсемпе [[Чернигов]] çĕрĕсене çитиччен сарăлнă.
 
Хулана никĕслени çинчен пĕр халап çӳрет. Вăл халап тăрăх хулана [[Кий]], [[Щек]], [[Хорив]] тата вĕсен аппăшĕ Лыбидь [[V ĕмĕр]]те никĕсленĕ. Вăл [[полянсем|полянсен]] тĕп вырăнĕ пулса тăмалла пулнă. Хула ятне аслă пиччĕшĕн ячĕпе панă.
15-мĕш йĕрке:
Хулана никĕсленĕ çул шутне [[482]] çула усă кураççĕ. Пĕрремеш хут вара хулана хут çинче [[862]] çулта асăннă. Вăл хут тăрăх хулана [[854]] çулта никĕсленĕ тенĕ.
 
[[882]] çултанпа вăл [[КейӳКиев Руçĕ]]н тĕп хули пулса тăрать. [[1240]] çулта хулана тутар-монголсем аркатнă. [[1362]] çултан пуçласа [[Аслă Литва Кнеçлĕхĕ|Аслă Литва Кнеçлĕхне]] тата [[Посполит Речĕ|Посполит Речне]] кĕрет.
 
[[1654]] çултан пуçласа [[Раççей Империйĕ]] шутне кĕнĕ. [[1934]] çултанпа [[Украин ССРĕ]]н тĕп хули. [[1941]] çулхи [[авăн, 19|авăн уйăхĕн 19-мĕшĕпе]] [[1943]] çулхи [[чӳк, 6|чӳк уйăхĕн 6-мĕшĕ]] хушшинче [[нимĕçсемнимĕçсен]] аллинче пулнă.
 
[[1917]] çулхи чӳк — [[1920]] КейӳКиев алран ала куçнă, тăрăмĕ пĕрмаях улшăнса тăнă:
* [[1917]] çулхи чӳк уйăхĕччен - [[Раççей Империйĕ]]
* [[1917]], чӳк - [[Украина халăх республики]] (УХР)
33-мĕш йĕрке:
* [[1920]], çу-çĕртме - [[УССР]]
 
[[1918]], кăрлач — [[1919]], ака — ирĕклĕ Украинăн ([[Тĕп Рада]], [[Скоропадский Павел Петрович|Скоропадского]] [[Хетьмăнлăхĕ]], [[Петлюра Симон Васильевич|Петлюрăн]] [[Украина Халăх Директорийĕ|Директорийĕ]]) тĕп хули. Çав хушăрах, 1918 ç., совет Украина ССРĕн тĕп хули [[Харьков]] пулнă. [[1934]] ç. [[Совнарком]] йышанăвĕпе [[Украина ССР|Украинăн]] тĕп хули ятне Харьковран КейӳнеКиевне куçараççĕ
 
[[Ӳкерчĕк:Color 26.jpg|left|thumb|200px|Нимĕç оккупации тапхăрĕ. КейӳКиев хулинчи наци демонстарцийĕ]]
 
[[Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи]]нче КейӳКиев нимĕçсен тытăмĕнче [[авăн, 19]], [[1941]] — [[чӳк, 6]] [[1943]] пулнă.<ref>[http://ukr-ww2.onestop.net/color.html Цветные фото немецкой оккупации]</ref> 1941 çулта, çурла-авăн уйăхĕсенче КейӳКиев çумĕнче Иккĕмĕш Тĕнче вăрçин чи пысăк çапăçăвĕсенчен ([[КейӳКиев çапăçăвĕ (1941)]])пĕри пулса иртнĕ.
 
Хӳтĕлев тапхăрĕнчи паттăрлăх кăтартнăшăн, 1961 çулхи çĕртме, 21 [[СССР]] Аслă Канашĕн Хушăвĕпе КейӳКиев хулине [[паттăр хула]] чыслăх ретне кĕртнĕ; 1965 çулхи çу, 8 СССР Аслă Канашĕн Президиумĕ çирĕплетнĕ. [[1991]] раштав уйăхĕнчен КейӳКиев — ирĕклĕ [[Украина]] тĕп хули.
 
[[1991]] çултанпа [[Украина]] патшалахĕн тĕп хули.
45-мĕш йĕрке:
== Халăх йышĕ ==
 
[[XVIII ĕмĕр]]ĕн вĕçĕнче 30&nbsp;000 яхăн çын пурăннă. [[Халăх çырăвĕ]]пе ([[2001]]) КейӳреКиевра 2 611 300 пурăнакан пулнă.
 
== Климачĕ ==
53-мĕш йĕрке:
 
== Тĕнĕ ==
[[Ӳкерчĕк:Chrám svatého Ondřeje (Kyjev).jpg|thumb|250px|КейӳКиев, [[Энтри чиркĕвĕ]]]]
 
== Çутĕç ==
59-мĕш йĕрке:
 
== Промăçлăх ==
КейӳКиев Украинăн пысăк промăçлă тĕпĕ шутланать.
Хулара халăх хуçалăхĕн пур отраçлĕсем ĕçлеççĕ, апат-çимĕç те, самолёт тăваканĕ те.
 
== Транспорчĕ ==
[[Ӳкерчĕк:Dnepr4.jpg|thumb|250px|КейӳКиев, [[КейӳКиев метрополитенĕ]].]]
[[Ӳкерчĕк:Southmost.jpg|thumb|250px|Киев, [[Кăнтăр кĕперĕ (КейӳКиев метрополитенĕ)]].]]
 
Пысăк транспорт çыххи (чукун çулпа шоссе çулĕсем; юханшыв [[порт|порчĕ]]; [[Борисполь|Борисполе]] тĕнче [[аэропорт|аэропорчĕ]] тата [[Украина|çĕршывăн]] шалĕнчи [[Жуляны (аэропорт)|Жуляны аэропорчĕ]]). Машинă тăвакан пысăк тĕпĕ; металлурги, çăмăл, полиграфиллĕ промăçлăхсем. [[1960]] ç. 3 йĕрлĕ, 56,5&nbsp;çм тăсăлăвлĕ [[метрополитен]] (çавăн пекех [[КейӳКиев метрополитенĕ]] вулăр).
 
* [[КейӳнКиевăн çĕр çинчи пĕрлĕхлĕ транспорчĕ]]
* [[КейӳКиев метрополитенĕ]]
* [[КейӳКиев автобусĕ]]
* [[Борисполь (аэропорт)|Борисполь аэропорчĕпе]] [[Жуляны (аэропорт)|Жуляны аэропорчĕ]]
* [[КейӳКиев фуникульорĕ]]
* [[КейӳКиев транспорчĕн тытăмлăхĕ]]
 
== Этеплĕх, кану вырăнĕсем ==
[[Ӳкерчĕк:Tram_Kiev.jpg|thumb|250px|КейӳКиев трамвайĕ.]]
 
КейӳреКиевра 27 музей, 25 театăр тата театров-студи (сăмахран, [[Украинăн Т. Г. Шевченко ячĕллĕ наци опера театăрĕ]]).
 
КейӳКиев хули этеплĕхпе ӳнерлĕх палăкĕсемпе пуян. Вĕсенчен чи чаплисем: [[Ылтăн хапха (КейӳКиев)|Ылтăн хапха]], [[Софи соборĕ (КейӳКиев)|Софи соборĕ]] (XI ĕмĕр), [[Выдуб мăнаçтырĕ]] (XI в.), комплекс сооружений [[КейӳКиев-Печерă лаври]] (XI—XVIII ĕмĕрĕсем), [[Михайлов Ылтăн тăрăллă соборĕ|Михайлов Ылтан тăрăллă мăнаçтăр]], Берестари Спас чиркĕвĕ (XII ĕмĕр), Чĕрĕлӳ барокко, [[Энтри чиркĕвĕ (КейӳКиев)|Энтри]], Покров, Троица чиркĕвĕсем, Кловпа [[Мариин керменĕ (КейӳКиев)|Мариин]] керменĕсем.
 
Вăрман, парк тата сад лаптăкĕ хулан лаптăкĕн çурри ытла пулать. Хула картинче икĕ ботаника сачĕ.
 
КейӳнеКиевне тĕрĕсех тĕнчери чи симĕс хулисенчен пĕри теççĕ (тахçан вăл чи симĕсси шутланнă). Çу уйăхĕнче, хăш çул кĕр кунĕсенче те, капăр чечекленекен КейӳКиев каштанĕсем хула симвăлĕсем пулаççĕ.
 
Пысăк кинотеатрсем: [[Жовтень (кинотеатр)|«Жовтень»]], [[Киев (кинотеатр)|«Киев»]], [[Украина (кинотеатр)|«Украина»]], [http://www.kino-butterfly.com.ua/ «Баттерфляй»].
 
== Пайланăвĕ ==
[[Ӳкерчĕк:Киевское правобережье 02.jpg|thumb|left|450px| Сылтăм çыранĕнчи [[КейӳКиев]].]]
[[Ӳкерчĕк:Kiev map english.png|thumb|250px|[[КейӳКиев]]н административлă пайĕсем]]
 
КейӳКиев хули 10 [[район]]тан тăрать:
[[Ӳкерчĕк:Днепр.Киев.Вид от метромоста на ж.д.мост.jpg|thumb|right|250px|Днепр КейӳреКиевра]]
'''''Днепрăн сылтăм енче''''':
* [[Шевченко районĕ]] — 200 пин çын
* [[Печера районĕ]] — 170 пин çын
* [[Подол районĕ (КейӳКиев)]] — 210 пин çын
* [[Оболонь районĕ]] — 290 пин çын
* [[Святошин районĕ]] — 360 пин çын
103-мĕш йĕрке:
* [[Холосей районĕ]] — 200 пин çын
'''''Днепрăн сулахай енче''''':
* [[Десна районĕ (КейӳКиев)]] — 320 пин çын
* [[Днепр районĕ]] — 360 пин çын
* [[Дарница районĕ]] — 250 пин çын
 
'''''Днепрăн сулахай çыранĕ:'''''
# [[Десна районĕ (КейӳКиев)|Десна районĕ]] — 320 пин.
# [[Днепр районĕ (КейӳКиев)|Днепр районĕ]] — 360 пин.
# [[Дарница районĕ]] — 250 пин.
 
== КейӳКиев кнеçĕсем ==
[[Кий (кнеç)]], [[Çек]] и [[Хорив]]
 
121-мĕш йĕрке:
[[Игорь Рюрикович]] — [[913]]—[[945]]
 
[[Ольга (КейӳКиев арăм кнеç)]] — [[945]]—[[957]]
 
[[Святослав I]] — [[957]]—[[972]]
249-мĕш йĕрке:
 
== Çавăн пекех пăхăр ==
* [[Европа лапамĕ (КейӳКиев)|Европа лапамĕ]]
* [[Пессарап пасарĕ (КейӳКиев)|Пессарап пасарĕ]]
* [[Таса Софи соборĕ (КейӳКиев)|Софи соборĕ]]
* [[Ирĕклĕх лапамĕ (КейӳКиев)|Ирĕклĕх лапамĕ]]
* [[Патон кĕперĕ (КейӳКиев)|Патон кĕперĕ]]
* [[Хреçатик]]
* [[КейӳКиев-Печерă лаврĕ|КейӳнКиевăн Печерă лаврийĕ]]
* [[Гривна]]
* [[Андреев сăрт айкки (КейӳКиев)|Андреев сăрт айкки]]
* [[Подол (КейӳКиев)|Подол]]
* [[КейӳКиев зоопаркĕ]]
* [[Чернигов]]
 
265-мĕш йĕрке:
{{асăрхавсем}}
 
* [http://www.oldkyiv.org.ua/ КейӳКиев истории сайчĕ]
* [http://wek.kiev.ua/ КейӳКиев энциклопедийĕ]
* [http://www.wikimapia.org/#y=50431486&x=30536842&z=12&l=0&m=s Вики Спутник картти WikiMapia çинче]
* [http://kmv.gov.ua/map/index.asp? КейӳКиев картти]
* [http://maps.yandex.ru/kiev Яndex çинчи КейӳКиев картти]
* [http://maps.uktbgroup.com/ КейӳнКиевăн интерактивлă картти]
* [http://archaeology.univ.kiev.ua/muskiev/muskiev.php КейӳКиев музейĕсем]
* [http://webcam.guru.ua/city/Kiev/ КейӳКиев веб- камерисем]
* [http://wiki.kiev.ua/ wiki.kiev.ua — КейӳнКиевăн ирĕклĕ энциклопедийĕ]
* [http://www.eleven.co.il/article/12072 «Киев», Электронлă еврей энциклопедийĕ]
* [http://www.interesniy.kiev.ua/ Кăсăклă КейӳКиев]
* [http://www.moemisto.com.ua/2557 КейӳнКиевăн чыслă гражданĕсем]
* [http://www.saga.ua/43_articles_showarticle_153.html КейӳКиев музейĕсем]
* [[Энциклопедический справочник «Киев»]] К.: Украин совет энциклопедийĕ, 1981 [http://wek.kiev.ua/ онлайн] çинче.
* [http://kyiv.ru/ КейӳКиев сайчĕсен каталогĕ]
 
{{КейӳКиев районĕсем}}
 
[[Категори:Европăри тĕп хулисем]]
[[Категори:Днепр çинчи хуласем]]
[[Категори:КейӳКиев]]
[[Категори:Паттăр хуласем]]
Çăлкуç — «https://cv.wikipedia.org/wiki/Киев»