Алмуш: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Новая: '''Алмас''' — Атăлçи Пăлхарăн чи паллă патши. Хăш-пĕр çĕрте ăна Эльмуш тесе те чĕнеççĕ. == Пурнăçĕ, ĕçĕс...
 
4-мĕш йĕрке:
 
Р.Г.Фахрутдинов хăйĕн "Очерки по истории Волжской Булгарии" кĕнекинче çапла çырать: Имя первого официального правителя Волжской Болгарии, по сообщениям Ибн-Русте и Ибн-Фадлана (позднее по "Худуд ал-аламу" и ал-Бакри), было Алмас".
Малтанласа Алмас та, ашшĕпе пичĕшĕ пекех, авалхи чăваш тĕннипех пурăннă. Çавăнпа вăл чăваш халăх асĕнче ырăпа юлнă. Каярахпа вăл пĕтĕм чăваш-пăлхар йăхĕсене пĕрлештерсе çирĕп патшалăх тăвассишĕн тăрăшать. Ку ĕçе тума ăна пĕр турăллă ĕненӳ (тĕн) кирлĕ пулнă. Чылай шутланă хыççăн Алмас [[ислам]] тĕнне суйласа илет. Мĕншĕнĕ çапла пулмалла: [[арапсем]], пăлхар-чăвашсем пекех, пĕрмаях [[хасарсем]]пе вăрçнă, вара Алмас арапсемпе тусланма тытăнать, вĕнчен пулăшу пулать тесе шутлать. Вăл [[Багдад]] халифĕ Джавар аль-Мухтадир патне Абдаллах ибн-Башту ятлă е тата Хазарин текен çын урлă çыру ярать. Çырăвĕ халиф патне [[921]] çулта çитет. [[922]] çулта Аламас патне Багдадран халифăн элчисем килеççĕ. Элчĕсене Джавар аль-Мухтадир евнухĕ Сусан ар-Раси ертсе пынă. Кунтах халиф патĕнче хĕсметре тăракан çыруçи Ахмед ибн-Фадлан (тулли ячĕ Ахмед ибн-Фадлан ибн-аль-Аббас Ибн-Рашид ибн-Хаммад) историк те пулнă. Вăл [[Атăлçи Пăлхар]] çинчен нумай çырнисем хăварнă. Халиф элчисем Пăлхар хулине [[Вăтам Ази]] [[караван]] çулĕпе каяççĕ, [[Нишапур]], [[Мерв]] хулисем урлă тухаççĕ, [[Амударья]] шывне [[Чарджоу]] патĕнче каçаççĕ те [[Бухара]]на çитеççĕ. Унта каннă хыççăн Арал тинĕсĕн кăнтăр енĕпе [[окуссем]] патне çитеççĕ. Окуссен патшин —[[Этрек]]ĕн хĕрĕ —Алмасăн арăмĕ пулнă. Çакăнта каннă хыççăн халиф элчисем [[Ейĕк]] шывĕ урлă каçса [[Сăвар]] хулине çитеççĕ, кунтан вара Пăлхара инçе мар. Атăлçи Пăлхарта Багдад халифĕн элчисене мĕнле кĕтсе илнине, хăналанине В.Ф.Смолин тĕпчевçĕ [[1921]] çулта Хусанта пичетленсе тухнă "Чăвашсен тĕп аслашшĕсем" кĕнекинче питĕ кăсăкла çырса кăтартать. Кун пирки вырăссен паллă арабисчĕ А.П.Ковалевский "Книга Ахмеда ибн-Фадлана" тĕпчевĕнче çырать.
Алмас мăсăльман тĕнне йышăнать те хăйне арабла Джавар ибн-Абдаллах (Джавар, Абдаллах ывăлĕ) тесе чĕнме хушать. Хăйĕн вилнĕ ашшĕн ятне те, Шилкка вырăнне Абдаллах ят хурать.
Ахмед ибн-Фадлан пырса кайнă хыççăн Алмас-Джавар нумаях пурăнайман. Вăл [[925]] çулта çĕре кĕрет. Мĕн пирки вилни паллă мар. Алмас-Джаварăн икĕ ывăлĕ кайран умлă-хыçлă патшара ларни паллă. Ашшĕ вилнĕ хыççăн Атăлçи Пăлхар астулне [[Хасан-Казан]] ывăлĕ йышăнать. [[930]] çулта унăн шăллĕ [[Микаил Ялкау-Бăлтавар]] патшана ларнă. [[943]] çулта вăл вилнĕ.