Элементсен периодла тытăмĕ: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
1-мĕш йĕрке:
'''Элементсен периодикăллăтапхăр системи''' (''Менделеев таблицитапăлĕ'') — атăматом тĕшшинчийĕтринчи [[протон]]сен шучĕпе элементсен пахалăхĕ пĕр-пĕринчен пăхăнса тăнине кăтартакан хими элеменчĕсен йĕркеленĕвĕ (классификацийĕ).
[[Ӳкерчĕк:Medeleeff by repin.jpg|thumb|Менделеев]]
 
Чи малтанах йĕркене вырăс химикĕ [[Менделеев Дмитрий Иванович|Д. И. Менделеев]] [[1869]]—[[1871]] çулсенче тĕпчесе куçнă. Çак система вăл хăйех 1869 çулта тĕпчесе танлаштарнă хими элеменчĕсен пахалăхĕсем атăматом йывăрăшĕсенчен пăхăнса тăнине тĕпченĕ [[периодикăллăтапхăр саккунсаккунĕ]]ĕнн тĕпĕнчен туртса кăларнă; вăлах çав саккунăн графиллĕ кăтартăвĕ шутланать. Çак саккуна графиллĕ палăртмалли темиçе çĕр вариаци (аналитикăллăаналитика кукăрсемкукăрĕсем, таблицăсемтапăлсем, геометриллĕ кĕлеткесем т.ыт.). Системăн паянкунхи варианчĕ — элементсен икĕиккĕ виçеллĕ таблицăтапăлĕ, унта кашни юпи (юписен шучĕ - 8) тĕп физикăпа хими пахалăхĕсене палăртса кăтартаççĕ, йĕркесем - тапхăрĕсене.
 
== Уçнин историйĕкун-çулĕ ==
Чи малтанах Менделеев хăйĕн ĕçне ''«Опыт системы элементов, основанной на их атомном весе и химическом сходстве»'' статьяра çырнă. Хайлава шанса, çак системă пирки шухăш ун патне тĕлĕкре килнĕ, анчах та çакă паллă: пĕррехинче периодикăллăтапхăр системине мĕнле уçнă пирки Менделеев хуравланă: ''«Эпĕ ун çинчен, палах, çирĕм çул шутланă та, эсир шутланипе вара, эпĕ ларнă та тӳрех… хатĕрлĕ пулать»''.
 
Чи малтанах Менделеев хăйĕн ĕçне ''«Опыт системы элементов, основанной на их атомном весе и химическом сходстве»'' статьяра çырнă. Хайлава шанса, çак системă пирки шухăш ун патне тĕлĕкре килнĕ, анчах та çакă паллă: пĕррехинче периодикăллă системине мĕнле уçнă пирки Менделеев хуравланă: ''«Эпĕ ун çинчен, палах, çирĕм çул шутланă та, эсир шутланипе вара, эпĕ ларнă та тӳрех… хатĕрлĕ пулать»''.
 
== Периодикăллă системи йĕрки ==
 
== Тапхăр системин йĕрки ==
{| border="0" width="750" cellpadding="0" cellspacing="0" bordercolor="#FFFFFF" align="center"
|+ '''Элементсен периодикăллăтапхăр системи'''
|-----
 
Йӗрке 53 ⟶ 51:
<font color="#000000">VIIIA</font>'''
|-----
| align="center" bgcolor="#FFFFFF" width="8%" | '''[[ПериодикăллăТапхăр системин тапхăрĕ|Тапхăрĕ]]'''
| width="5%" align="center" | || width="5%" align="center" |
| width="5%" align="center" |
Йӗрке 354 ⟶ 352:
== Каçăсем ==
* [http://www.iupac.org/reports/periodic_table Элементсен периодикăллă системи, IUPAC сайчĕ çинче]
* [http://www.chemport.ru/pertable/Хими элеменчĕсен пахалăхĕсен çырса кăтартнă Менделеевăн таблици тапăле] {{ref-ru}}
* [http://www.touchspin.com/chem/DisplayTable.html Элементсен интерактивлăинтеракциллĕ периодикăллăтапхăр системи] ([[Adobe Flash|Flash]]-верси)
* [http://www.webelements.com/ www.webelements.com] {{ref-en}}
* [http://www.maths.ru/Pdf/table.pdf Элементсен периодикăллăтапхăр системи] (pdf)
* [http://compulenta.ru/285533/ Интерактивлă Менделеев таблицитапăлĕ - Компьюлента]
* [http://www.iprit.ru/periodic_table таблицаМенделеев Менделееватапăлĕ] (pdf)
* [http://web.archive.org/web/20040713211348/mgo-rksmb.narod.ru/Science/mendeleev.html Менделевăн виртуаллă таблицитапăлĕ - альтернативлăальтернациллĕ версийĕ]
 
== Çавăн пекех пăхăр ==
 
== Çавăн пекех пăхăр ==
* [[Атăм нумерĕсем тăрăх хими элеменчĕсен шучĕсем]]
* [[Хими элеменчĕсен шучĕсем, атом нумерĕсемпе]]
* [[Элементсен мăн периодикăллă систем]]
* [[Элементсен пысăк тапхăр системи]]
* [[Периодикăллă саккун]]
* [[Тапхăр саккунĕ]]
 
[[Категори:Хими элеменчĕсем]]
[[Категори:КлассификатăрсемКлассификаторсем]]
 
{{Link FA|lmo}}