Эжен Делакруа: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Andreevart (Сӳтсе яв | хушни)
Çĕнни: обрамить|справа|Хăйне хăй ÿкернĕ сăнар - 1837 '''Фердинан Виктор Эжен Де…
 
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
1-мĕш йĕрке:
[[ФайлFile:wikipedia/commons/9/9d/Eugene delacroix.jpg|обрамить|справа|Хăйне хăй ÿкернĕ сăнар - 1837]]
'''Фердинан Виктор Эжен Делакруа''' (1798-1863) Европари— [[Европа|Европăри]] романтизм юхăмĕн ертсе пыракан французфранци ÿкерÿçи.
 
== Кун-çулĕпе ĕçĕ-хĕлĕ ==
==Ачапа= Ачалăх-яшлăх çулĕсем ===
Эжен Делакруа 1798 çулта, ака уйăхĕн 26-мĕшĕнче, Парижпа юнашар Шарантон Сент-Морис ятлă вырăнта çуралнă. Унăн ашшĕ ют çĕршыв ĕçĕсен министрĕ Шарль Делакруа пулса ĕçленĕ, анчах сас-хура тăрăх чăн ашшĕ Шарль Талейран пулнă. Амăшĕ Виктория, паллă сĕтел-пукан ăстин Жан-Франсуа
Обенăн хĕрĕ пулнă. Илем туйăмне арçын ача амăшĕ енчен еткерсе илнĕ. Эженăн куккăшĕ хăй вăхăтри паллă сăнарçĕ Анри−Франсуа Ризенер (1767-1828) пулнă. Căмах май, Эженăн ача çулĕсем Эженăн хавассăр иртнĕ.
 
Аслă Людовик лицейĕнчи вĕренÿвĕренӳ çулĕсем (1806-1815) ачан cавăнăçлăрах пулнă. Кунта вăл ÿкересӳкерес тата сăвăç ăсталăхĕнче пысăк пултаруллăх кăтартнă.
==Ачапа яшлăх çулĕсем==
Эжен Делакруа 1798 çулта, ака уйăхĕн 26-мĕшĕнче, Парижпа юнашар Шарантон Сент-Морис ятлă вырăнта çуралнă. Унăн ашшĕ ют çĕршыв ĕçĕсен
министрĕ Шарль Делакруа шутланнă, анчах сас-хура тăрăх чăн ашшĕ Шарль Талейран пулнă. Амăшĕ Виктория, паллă сĕтел-пукан ăстин Жан-Франсуа
Обенăн хĕрĕ пулнă. Илем туйăмне ача амăшĕ енчен еткерсе илнĕ. Эженăн куккăшĕ хăй вăхăтри паллă сăнарçĕ Анри−Франсуа Ризенер (1767-1828) пулнă. Căмах май ача çулĕсем Эженăн хавассăр иртнĕ.
Аслă Людовик лицейĕнчи вĕренÿ çулĕсем (1806-1815) ачан cавăнăçлăрах пулнă. Кунта вăл ÿкерес тата сăвăç ăсталăхĕнче пысăк пултаруллăх кăтартнă.
Анчах черчен çул-ÿсĕмĕнчех ача тăлăха юлать.Çичĕ çулта ашшĕсĕр, вунпиллĕкре амăшĕсĕр пулать. Амăшĕ вилни виçĕ çул иртсен хăйĕн паллă "Кун
кĕнекине" пуçлать. Ар çулне çитеччен аппăшĕ, Анриетта де Вернинак патĕнче усравра пурăннă. Аппăшĕ унран нумай аслăрах пулнă, вĕсен хушшинче
нумай ăнлану пулма пултарайман.
1815-мĕш çулта вăл Пьер Нарсис Герен (1774-1833) мастерскойне кĕнĕ. Тепĕр çултан ăна " Илем хăйлавĕсен шкулне" вĕренме илнĕ. Кунта вăл Теодор Жерикопа Ричард Бонингтон çамрăк ÿкерÿçĕсемпе паллашса туслашнă. Вăл гипс кĕлеткисене тишкĕрет тата чăн пурнăçран нумай ӳкерет. Анчах
чăн-чăн шкул уншăн Лувр музейĕ пулса тăнă. Шкултан Делакруа вĕренсе пĕтермесĕр,Рим премийĕн конкурсне хутшăнмасăрах тухса каять.
1819-мĕш çулхи Салонта вăл " Медуза" сулли" ятлă картинăна кăтартнă,1822-мĕш çулта " Дантепе Вергилий", 1824-мĕш çулта " Хиосра хурах пусни", 1827-
мĕш çулта " Сарданапал вилĕмĕ", " Аслатирен хăранă лаша" ӳкерет.
 
Анчах черчен çул-ÿсĕмĕнчех ӳсĕмĕнчех ача тăлăха юлать. Çичĕ çулта ашшĕсĕр, вунпиллĕкре амăшĕсĕр пулать. Амăшĕ вилни виçĕ çул иртсен хăйĕн паллă "Кун кĕнекине" пуçлать. Ар çулне çитеччен аппăшĕ, Анриетта де Вернинак патĕнче усравра пурăнать. Аппăшĕ унран нумай аслăрах пулнă, вĕсен хушшинче нумай ăнлану та пулма пултарайман.
==Çурçĕр Африка çулçÿревĕ==
1832-мĕш çулта Делакруа Мароккона çуп тытать, çупа май Алжирта тата Испанире пулать. Ăна çулçуревĕ мĕнле вăйпа витĕм кÿрнине хаклама та йывăр.
[[Файл:wikipedia/commons/3/33/Eug%C3%A8ne Delacroix - La Mort de Sardanapale.jpg|обрамить|Сарданапал вилĕмĕ - 1827]]
Уншăн çĕнĕ тĕнче уçăлнă, куçа илĕртекен юмахри пек çĕршывсен пурнăçĕ унăн ÿкерчĕкĕсене çĕнĕ тĕссемпе пуянлатнă. Кунта вăл питĕ нумай ÿкернĕ:
вĕсен хушшинче " Алжир хĕрарăмĕсем"(1834), " Лаша çийĕнчи араб" ," Кушак"," Лаша пуçĕ" тата ытти те.
 
1815-мĕш çулта вăл Пьер Нарсис Герен (1774-1833) мастерскойнеăста кĕнĕлаççинне хутшăннă. Тепĕр çултан ăна " Илем хăйлавĕсен шкулне" вĕренме илнĕ. Кунта вăл Теодор Жерикопа Ричард Бонингтон çамрăк ÿкерÿçĕсемпеӳкерӳçĕсемпе паллашса туслашнă. Вăл гипс кĕлеткисене тишкĕрет тататишкерсе чăн пурнăçран нумай ӳкерет. Анчах чăн-чăн шкул уншăн Лувр музейĕ пулса тăнă. Шкултан Делакруа вĕренсе пĕтермесĕр, Рим премийĕн конкурсне хутшăнмасăрах тухса каять.
==Аслă ĕçĕсен вăхăчĕ==
Мароккоран таврăнсан вăл депутатсен Палатин Трон пÿлĕмне сăрăпа ÿкерсе капăрлатать(1833-1837). Ун хыççăнах çĕнĕ заказа пурнăçланă- икĕ Палатан
Библиотекисенче пысăк та чаплă ансамбльсем ӳкернĕ (1838-1847).1850-1851-мĕш çулcенче вăл Луврти Аполлон галлерейин варринчи плафонне илемлетет:
" Пифон çĕленĕн çĕнтерÿçи—Аполлон". Ку ĕçсем ăна чăннипех çÿллĕ те мухтавлă шая тăратаççĕ. Ÿкерÿçĕ илемлĕ сăмахлăх хайлавĕсемпе тата историпе тĕнĕ темисемпе хавхаланса та чылай ĕçленĕ.
Ăсталăх хăйлавĕсен хушшинче — " Дон Жуан карапĕ арканăвĕ", " Константинополе хĕреспе çÿрекенсем ярса илни"(1840), " Ут йĕнерлекен Марокко çынни"(1855),
" Гамлет", " Ревеккана Буагильбер вăрлани"(1859), " Иаков пирĕштипе кĕрешни"(1855-1861).
Унсăр пуçне Делакруа Марокко асăнăвĕсем тăрăх çĕнĕрен те çĕнĕ ĕçсем хăйлать— " Çапăçакан лашасем", " Тинĕсрен тухакан лашасем"(1860), " Арăслан сунарĕ"
(тĕрлĕ вариантcем), " Юланутлă арабсем шыравра"(1861), малтанхи ĕçĕсене тепре хутлать. Анчах та халь унăн сăррисен тĕслĕхĕ тем тери те пуянрах тĕссемпе
асамлăн мерченленсе куçа савăнтарать.
Çапла пулин те классицизм юхăмĕн паллă та хисеплĕ ÿнерçи Доминик Энгрпа (1780-1867) еткерчĕкĕсем унăн ăсталăхне уямасăр хурласа Академине çул паман.
Ниме те пăхмасăр Делакруа академиксен шутне кĕме тивĕçет (1857-мĕш çулхи кăрлач уйăхĕ).
Ăна ăнланма пултаракан çыруçăпа кĕвĕ ăстисен хушшинче аслă ятсем — Стендаль, Готье, Мериме, Дюма, Гейне, Жорж Санд, Шопен, Мюссе. Нумайăшĕнпе вăл
юлташлă пулнă, пир çинче сăнарĕсене хăварнă: " Жорж Санд сăнарĕ", " Фредерик Шопенăн сăнарĕ"(1838). Сăвăç Бодлер ăна " ÿнерçĕ-сăвăç" тесе ят панă.
 
1819-мĕш çулхиçулта Салонта вăл " Медуза" сулли" ятлă картинăнаӳкерчĕке кăтартнă, 1822-мĕш çулта " Дантепе Вергилий", 1824-мĕш çулта " Хиосра хурах пусни", 1827-мĕш çулта " Сарданапал вилĕмĕ", " Аслатирен хăранă лаша" ӳкерет.
==Юлашки кунĕсем==
Юлашки çулсенче Делакруа Сент-Сюльпис чиркÿнчи Пирăштисен капеллине сăрăсемпе капăрласа пĕтерет(1855-1861).
Монументаллă ÿкерес ăсталăхра Делакруа Возрожденипе 17-мĕш ĕмĕрсен чаплă та мухтавлă ÿнерçисенчен кая юлмасăр пĕр шайра тăрать.
Импрессионистсем ăна хăйсен юхăмĕн пуçăнтару хал параканĕ тесе шутланă.
Делакруа хăй хыççăн ÿнерçĕ ячĕ çех хăварман, унсăр пуçне вăл пултаруллă хырлавсем çырса хăварнă. Ку "Илемлĕх çинчен",Томас Лоуренс, Рафаэль, Микельанджело, Пюже, Рубенс,Прюдонпа Гро çинчен çыру-хăйлавсем.
Анчах та тахçанхи вăрах чир ăна ураран ÿкернĕ.
1863-мĕш çулхи çурла уйăхĕн 13-мĕшĕнче, ирхине 7 сехетре Делакруа çут-тĕнчерен уйăрăлнă. Хăй ыйтнă тăрăх ăна Парижра, Пер-Лашез масарĕнче пытарнă.
 
===Çурçĕр АфрикаАфрикăри çулçÿревĕ===
1832-мĕш çулта Делакруа Мароккона çупçул тытать, çупаçула май АлжиртаАлжира тата ИспаниреИспание пулатьçитсе курать. Ăна çулçуревĕ мĕнле вăйпа витĕм кÿрнине хаклама та йывăр.
[[ФайлFile:wikipedia/commons/3/33/Eug%C3%A8ne Delacroix - La Mort de Sardanapale.jpg|обрамить|Сарданапал вилĕмĕ - 1827]]
 
Уншăн çĕнĕ тĕнче уçăлнăуçăлать, куçа илĕртекен юмахри пек çĕршывсенçĕр-шывсен пурнăçĕ унăн ÿкерчĕкĕсене çĕнĕ тĕссемпе пуянлатнăпуянлатать. Кунта вăл питĕ нумай ÿкернĕ, вĕсен хушшинче: " Алжир хĕрарăмĕсем"(1834), " Лаша çийĕнчи арап", "Кушак", "Лаша пуçĕ" тата ытти те.
 
=== Паллă ĕçĕсен тапхăрĕ ===
==Вуламалли==
Мароккоран таврăнсан вăл депутатсен Палатин Трон пӳлĕмне сăрăпа ÿкерсе капăрлатать(1833-1837). Ун хыççăнах çĕнĕ хушнă ĕçе пурнăçланă - икĕ Палатăн Библиотекисенче пысăк та чаплă ансамбльсем ӳкернĕ (1838-1847). 1850-1851-мĕш çулcенче вăл Луврти Аполлон галлерейин варринчи плафонне илемлетет — "Пифон çĕленĕн çĕнтерÿçи—Аполлон". Ку ĕçсем ăна чăннипех çӳллĕ те мухтавлă шая хăпартаççĕ. Ӳкерӳçĕ илемлĕ сăмахлăх хайлавĕсемпе тата историпе тĕн темисемпе хавхаланса та чылай ĕçленĕ.
 
Ăсталăх хăйлавĕсен хушшинче — " Дон Жуан карапĕн арканăвĕ", " Кустантина хĕреспе ӳрекенсем ярса илни"(1840), "Ут йĕнерлекен Марокко çынни" (1855), "Гамлет", "Ревеккана Буагильбер вăрлани" (1859), "Иаков пирĕштипе кĕрешни" (1855-1861). Унсăр пуçне Делакруа Марокко асăнăвĕсем тăрăх çĕнĕрен те çĕнĕ ĕçсене хăйлать — " Çапăçакан лашасем", " Тинĕсрен тухакан лашасем"(1860), "Арăслан сунарĕ" (тĕрлĕ вариантcем), "Юланутлă арабсем шыравра" (1861), малтанхи ĕçĕсене тепре хутлать. Анчах та халь унăн сăррисен тĕслĕхĕ тем тери те пуянрах ĕçсемпе
Дневник Делакруа.М.,"Искусство",1950
асамлăн мерченленсе куçа савăнтарать.
 
Çапла пулин те классицизм юхăмĕн паллă та хисеплĕ ÿнерçи Доминик Энгрпа (1780-1867) еткерчĕкĕсем унăн ăсталăхне уямасăр хурласа Академине çул паман. Ниме те пăхмасăр Делакруа академиксен шутне кĕме тивĕçет (1857-мĕш çулхи кăрлач уйăхĕ). Ăна ăнланма пултаракан çыравçăсемпе кĕвĕ ăстисен хушшинче паллă ятсем — Стендаль, Готье, Мериме, Дюма, Гейне, Жорж Санд, Шопен, Мюссе. Чылайрахăшĕнпе вăл юлташлă пулнă, пир çинче сăнарĕсене хăварнă: "Жорж Санд сăнарĕ", "Фредерик Шопенăн сăнарĕ" (1838). Бодлер сăвăç ăна "ӳнерçĕ-сăвăç" тесе палăртнă.
Эжен Делакруа.Письма.СП-б.,"Азбука",2001
 
===Юлашки кунĕсем===
Эжен Делакруа.Мысли об искусстве.О знаменитых художниках.М.,"Издательство АХ СССР",1960
Юлашки çулсенче Делакруа Сент-Сюльпис чиркÿнчи Пирăштисен капеллине сăрăсемпе капăрласа пĕтерет(1855-1861).
 
Монументаллă ÿкерес ăсталăхра Делакруа ВозрожденипеЧĕрĕлӳпе 17-мĕш ĕмĕрсенĕмĕрĕн чаплă та мухтавлă ÿнерçисенченӳнерçисенчен кая юлмасăр пĕр шайра тăрать. Импрессионистсем ăна хăйсен юхăмне пуçăнтаракан тата хал паракан тесе шутланă.
 
Делакруа хăй хыççăн ÿнерçĕ ячĕятне çех хăварман, унсăр пуçне вăл пултаруллă хырлавсемхайлавсене çырса хăварнă. Ку "Илемлĕх çинчен", Томас Лоуренс, Рафаэль, Микельанджело, Пюже, Рубенс, Прюдонпа Гро çинчен çыру-хăйлавсем.
 
Анчах та тахçанхи вăрах чир ăна ураран ÿкернĕ. 1863-мĕш çулхи çурла уйăхĕн 13-мĕшĕнче, ирхинеирхи 7 сехетре Делакруа çут- тĕнчерен уйăрăлнă. Хăй ыйтнă тăрăхыйтнипе ăна Парижра, Пер-Лашез масарĕнче пытарнă.
 
==Вуламалли==
* Дневник Делакруа.М.,"Искусство",1950
* Эжен Делакруа.Письма.СП-б.,"Азбука",2001
* Эжен Делакруа.Мысли об искусстве.О знаменитых художниках.М.,"Издательство АХ СССР",1960
 
== Асăрхавсем ==
{{асăрхавсем}}
 
==Каçăсем==
* [http://delakrua.ru/ Эжен Делакруа пирки сайт]