|
[[Ӳкерчĕк:Lungs Ru.gif|справа|мини|200px|ÇыннăнÇын ӳпкисемӳпки, касса ӳкерни]]
'''ӲпкесемӲпке''' (pulmo, pneumon) — [[çын]]нăн, пур сĕтĕмекен чĕрчунсен, кайăксен, рептилĕсенрептилсен, чылай çĕр-шыв чĕрчунĕсен тата хăш-пĕр пулăсен (икĕ енлĕмелпе сывлакансен, алăпӳрнеллĕ тата нумайпӳрнеллĕ чĕрчунсен) сывлăшпа сывламалли хатĕрĕсемхатĕр (органĕсеморган) пулаççĕпулать, пур чухне те тенĕ пекех ӳпке йĕкĕр орган шутланать.
Ӳпкесем тесе хăшпĕр çурăмшăммисĕр чĕрчунĕсен ( [[моллюскăсем]], [[Голотурисем]]) сывлăшпа сывламалли хатĕрĕсене те кăтартаççĕ.
== Танлаштаруллă анатомии ==
Ӳпкеллĕ пулăсен, типĕ сывлăшпа сывламалли хатĕрсемпе пĕрлех, шыври сывлăшпа сывламаллисемсывламалли —йĕкĕр [[жабрăсемсуха]] пур.
Çĕр-шыв чĕрчунĕсен, рептилĕсен тата кайăксен ӳпкисем кĕлетке ăшĕнче, кăкăр уйрăмĕнче, сĕтĕмекенсенсĕтпе ӳсекенсен тата çыннăн — кăкăрăн ятарлă ăшĕнче, хырăм пушăлăхĕнчен кăкăр-хырăмăн чаракĕпе уйрăлса вырнаçнă.
== Сĕт ӳсекенсен ӳпки ==
== Сĕтĕмекен чĕрчунсен ӳпкисем ==
Чылай сĕтĕмекен чĕрчунсен ӳпкисемӳпки чĕрĕксенчен тăраççĕмăшăрлă, сылтăм ӳпке чĕрĕкĕсен шучĕ яланах нумай (6 чĕрĕк таран) , сылтамминче 3 чĕрĕк. Ӳпкен кĕлетки тĕпĕ бронхăсем шутланаççĕ. Сĕтĕмекен чĕрчунсен ӳпкисенче тĕп [[бронхи]] (сывлама пыртан пуçланать) иккĕмĕшлĕ бронхăсене пайланать, кусем вара татах пĕчĕкрех, 3-мĕш тата 4-мĕш шайлă бронхăсене саланаççĕ, сывламалли бронхиолсене куçаççĕ; çак бронхиолĕсем хăйсем альвеолярлă бронхиолсене куçаççĕ, кайран вĕсем [[альвеолсем|альвеолсене]] анлăланаççĕ.
== Çын ӳпкисемӳпки ==
Çын ӳпкисемӳпки — сывламалли пушмаклă орган. ӲпкесемӲпке кăкăр ăшĕнче, чĕре çумне сылтăпа сулахай енчен вырнаçнă. Вĕсем çурма [[конус]] евĕрлĕ, тĕпĕнче [[диафрагма]], çӳллĕшĕ ключицăран[[йĕтес шăмми]]нчен 1-3 см çӳллĕрех. Сылтăм ӳпке 3 чĕрĕкрен, сулахай ӳпки 2 чĕрĕкрен тăрать. Ӳпке [[плевраӳпке хутаççи|плеврăпаӳпке хутаççипе]] витĕннĕ, вăл плевраӳпке хутаççин михинчеçурхахĕнче выртать. Ӳпке кĕлетки бронхисем — туратлă йывăç евĕрлĕ.
== Çавăн пекех пăхăр ==
| 