Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Тӳрлетӗве ӑнлантарман |
Тӳрлетӗве ӑнлантарман |
||
1-мĕш йĕрке:
{{ТÇАВ карточки}}
'''Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи''' (е '''Аслă Аттелĕх вăрçи''') — [[Совет Союзĕ]]н наци
Калаçусенче «аслă» тата «тăван çĕршывăн» сăмахсене уйрăммăн усă кураççĕ. Пĕрремĕш çак сăмах çаврăнăшне вăрçă пирки [[Правда (хаçат)|«Правда» хаçатăн]] [[1941]] çулхи çĕртмен 23- [[çĕртме, 24|çĕртмен 24-мĕшĕнче]] çак статьяра асăннă<ref>[http://books.google.com.ua/books?id=ZJtKKdpKCjsC&pg=PA555&lpg=PA555&dq=%22великая+отечественная+война+с#v=onepage&q=&f=false К. Душенко. «Словарь современных цитат»]</ref><ref>[http://olg15960418.narod.ru/ch1.html#24 Газетные публикации 24 июня 1941 года]</ref>, малтан термин пек мар, хаçатри клишисенчен («халăхăн таса вăрçи», «тăван çĕршывăн халăхăн таса вăрçи», «тăван çĕршывăн çĕнтерӳллĕ вăрçи» евĕр) пĕри шутланнă. «''Тăван Çĕршывăн вăрçи''» термина [[СССР Аслă Канашĕн#Президиумĕ|СССР Аслă Канашĕн Президиумĕн]] [[1942]] çулхи [[çу, 20|çăвăн 20-мĕшĕнчи]] Хушавĕпе кăларнă вăрçăн [[Тăван Çĕршывăн вăрçин орденĕ|Тăван Çĕршывăн вăрçин]] орденĕн терминĕ пулнă. Ячĕ совет патшалăхĕнче пулнă республикăсенче ([[Украин чĕлхи|укр.]] ''Велика Вітчизняна війна'', [[Беларуç чĕлхи|бел.]] ''Вялікая Айчынная вайна'', [[Абхаз чĕлхи|абх.]] ''Аџьынџьтәылатәи Еибашьра ду'' тата ур.) тĕл пулать. [[СССР]]а кĕмен ютçĕр патшалăхĕсенче «'''''Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи'''''» терминпа
Юлашки вăхăтра
== 1941 çулхи çĕртмен 22-мĕш тĕлнехи лару-тăру ==
12-мĕш йĕрке:
{{Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи}}
{{Иккĕмĕш Тĕнче вăрçин Хĕвел тухăç Европăри вăрçă театрĕ}}
[[1941]] çулхи [[çĕртме, 22|çĕртмен 22-мĕшĕ]] тĕлне СССР
[[Голдап]]ран [[Клайпеда|Мемеле]] çити
Голдапран кăнтăралла [[Влодава|Влодавăна]] çити, 500 çм тăршшĕ фронтра — [[Бок Федор фон|Ф. Бок]] генерал-фельдмаршал ертсе пынă [[«Центр» çарĕсен ушкăнĕ]] (50 нимĕç дивизийĕ тата 2 нимĕç бригади, 2-мĕш сывлăш флочĕ) вырнаçăннă. Дивизисемпе бригадăсене 9-мĕш тата [[4-мĕш çар (Германи)|4-мĕш
[[Полесье]]рен [[Хура тинĕс]] çити 1300 çм тăршшĕ фронтра [[Рундштедт Герд фон|Г. Рундштедт]] ертсе пынă [[«Кăнтăр» çарĕсен ушкăнĕ]] (44 нимĕç, 13 румын дивизийĕ, 9 румын тата 4 венгр бригади, 4-мĕш сывлăш флочĕ тата румын авиацийĕ) вырнаçнă<ref name="kozlov">[http://militarymaps.narod.ru/books/war_enz/enz_01_intro.djvu Великая Отечественная война 1941—1945: Энциклопедия, глав. ред. М. М. Козлов. — М.: Сов. энциклопедия, 1985. — 832 с. // Великая Отечественная война 1941—1945: Энциклопедия, глав. ред. М. М. Козлов]</ref>. Ушкăна [[1-мĕш танк çарĕ (Германи)|1-мĕш танк ушкăнĕ]], [[6-мĕш çар (Германи)|6-мĕш]], [[11-мĕш çар (Германи)|11-мĕш]] тата [[17-мĕш çар (Германи)|17-мĕш нимĕçе çар]], [[3-мĕш çар (Румыни)|3-мĕш]] тата 4-мĕш румын çарĕсем, çаплах
Çак вăйсемсĕр пуçне оккупациленĕ [[Норвеги]]пе Çурçĕр Финляндин çĕрĕнче — [[Варяг кӳлмекĕ|Варангер-фьордран]] Суомуссалмине çити —
[[Типçĕр çарĕсен аслă çарпуçлăхĕ (Вермахт)|ОКХ]]
{| class="wikitable"
32-мĕш йĕрке:
| Дивизисем || 190 || 166 || 1.1 : 1
|-
|
|-
| Кĕпçесемпе минометсем || 59,787 || 42,601 || 1.4 : 1
68-мĕш йĕрке:
=== Совет Союзĕ ===
1941 çулхи [[çĕртме, 22|çĕртмен 22-мĕшĕ]] тĕлне СССР чикĕ çумĕнчи тăрăхсемпе флочĕсенче 3 289 850 салтакпа офицер хĕсметре тăнă, 59 787 кĕпçепе [[миномёт]], 12 782 [[танк]], вĕсенчен 1475
Т-34 тата КВ танк, 10 743 самолёт пулнă. Виçĕ флот йышĕнче 220 пине яхăн çын, 182 карап (3 линкор, 7 крейс, 45 лидерпа эсминец тата 127 шывай кимми)<ref>ИВИ. Документы и материалы, инв. № 7875, лл. 1-3.</ref>. Патшалăх чиккине 8 чикĕ
[[Кузнецов Фёдор Исидорович|Ф. И. Кузнецов]] генерал ертсе пынă Балтиçум вăрçă тăрăхĕ йышне 8-мĕш тата [[11-мĕш çар (СССР)|11-мĕш]] çарсем кĕнĕ, [[Псков]]ран
[[Павлов Дмитрий Григорьевич|Д. Г. Павлов]] генерал ертсе пынă хĕвел анăç уйрăм вăрçă тăрăхĕн çарĕсем Литван кăнтăр чиккинчен [[Припять (юханшыв)|Припять юханшыва çити]] 470 çм фронта минск-смулен тĕлне хупласа тăнă. Çак тăрăхăн йышне [[3-мĕш çар (СССР)|3-мĕш]], [[4-мĕш çар (СССР)|4-мĕш]] тата [[10-мĕш çар (СССР)|10-мĕш çарсем]] кĕнĕ. Унсăр пуçне, [[Могилёв]], [[Минск]], [[Слуцк]] районĕнче [[13-мĕш çар (СССР)|13-мĕш çар]] йĕркелеме тытăннă.
80-мĕш йĕрке:
[[Черевиченко Яков Тимофеевич|Я. Т. Черевиченко]] генерал ертсе пынă Одесса вăрçă тăрăхĕн çарĕсем Липканран [[Тăнай (юханшыв)|Тăнай]] вăррине çити 480 çм чикĕне тытса тăнă.
[[Попов Маркиан Михайлович|М. М. Попов]] генерал ертсе пынă Ленинград вăрçа тăрăхĕн çарĕсем çĕр-шывăн çурçĕр-
{|class="wide"
|+ '''Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçин хĕçпăшаллă вăйĕсем СССР
!Категори
!Германи тата унăн тăмарĕсем
116-мĕш йĕрке:
[http://tashv.nm.ru/BiChSostavVS/BiChSostavVS_2_02.html Статистический сборник № 1 (1941 ç. çĕртмен 22-мĕшĕ). Раççей Федерацин Хӳтĕлев министерствин вăрçă историн музейĕ. 1994.]</ref>
!+
!
!Стрелок пăшалĕ
!Арт. хĕçпăш.
122-мĕш йĕрке:
!Самолетсем
!Вăрçă карапĕсем
!Мех.
|-
|Пурĕпе
153-мĕш йĕрке:
Çакăн евĕр ертӳлĕхсене йĕркелес тесен политика енчен пысăк ăсталăх тата лайăх шутласа хатĕрленĕ пĕрлехи принципсем кирлĕ.
Кирек епле мăн масштаблă революци пурнăçра аяккалла сирейми çĕнĕ пулăмсене кăларать.
Вăрçăра сахал тăкак тӳссе хăвăртрах хамăра пăхăнакан социаллă патшалăхсене йĕркелесси пирĕн ĕç пулать.
167-мĕш йĕрке:
Раççейĕн пуласлă политика картти: Çурçĕр Раççей Финляндие куçать, Балтиçумĕнче, Украинăра, Беларуçре протекторатсем тумалла.
Раççее хирĕç кĕрешӳ:
Вăрçă
{{Цитата вĕçĕ|çăлкуç=[http://www.hrono.info/dokum/194_dok/1941galder.html Типçĕр вăйĕсен тĕп штабĕн пуçлăхĕн] [[Гальдер Франц|Ф. Гальдерăн]] кун кĕнеки}}
178-мĕш йĕрке:
Вермахтпа [[СС]] çарĕсене урăх патшалăхсенчен 1,8 млн ытла урăх наци çыннине хĕсмете тăратнă. Вĕсенчен вăрçă вăхăтĕнче 59 дивизи, 23 бригада, темиçе уйрăм полк, легион тата батальон йĕркеленĕ. Нумайăшĕн патшалăх тата наци пайăрлăхĕ пулнă: [[28-мĕш ирĕк кăмăллă СС «Валлони» танк-гренадер (1-мĕш валлон) дивизийĕ|«Валлони»]], [[14-мĕш гренадер СС «Галичина» (1-мĕш украин) дивизийĕ|«Галичина»]], «Богеми тата Морави», [[5-мĕш танк «Викинг» дивизийĕ|«Викинг»]], [[Фрайкор Денемарк|«Денемарк»]], «Гембез», [[27-мĕш ирĕк кăмăллă гренадер «Лангемарк» (1-мĕш фламанд) СС дивизийĕ|«Лангемарк»]], [[11-мĕш ирĕк кăмăллă танк-гренадер «Нордланд» СС дивизийĕ|«Нордланд»]], [[23-мĕш ирĕк кăмăллă танк-гренадер «Недерланд» (1-мĕш голланд) СС дивизийĕ|«Недерланд»]], [[33-мĕш гренадер «Шарлемань» (1-мĕш франци) СС дивизийĕ|«Шарлемань»]] тата урăххисем.
Вăрçăра Совет Союзне хирĕç Германин тăмар патшалăхĕсен — Итали, Венгри, Румыни, Финлянди, Словаки, Хорвати — çарĕсем хутшăннă. [[Болгари]] çарне Греципе Югославине оккупацилеме хутшăнтарнă, анчах та
[[Власов Андрей Андреевич|Власов А. А.]] генерал ертсе пынă [[Вырăс
[[Виççĕмĕш райх]]
Наци Германин çарĕсемпе пĕрле [[Паннвиц, Гельмут фон|фон Панвиц]] генералăн [[15-мĕш касак
[[Касаксем|Касаксене]] Германи майлă çавăрас тесе, нимĕçсем вĕсене [[остготсем|остготсен]] нĕселĕсем тенĕ.<ref>[http://kazak.clan.su/publ/1-1-0-34 Касаксем Виççĕмĕш райх хĕсметĕнче]</ref>
210-мĕш йĕрке:
1941 çулхи [[çĕртме, 18]] СССР чикĕ çумĕнчи вăрçă тăрăхĕсен хăшпĕр пĕрлешĕвĕсене çапăçу хатĕрлĕхне хăпартнă<ref>[http://nvo.ng.ru/history/2002-11-15/6_vermaht.html Поражение было неизбежным]</ref>. 1941 çулхи çĕртмен 13-15-мĕшĕсенче хĕвел анăç тăрăхĕсене пĕрремĕш тата иккĕмĕш эшелонсене чикĕ патне, «хăтлавсем тума» тесе ХХК тата ТШ Директивисене («Çапăçу хатĕрлĕхне хăпартас…») ăсатнă. Пĕрремĕш эшелон тăрăхĕсен стрелок чаçĕсем çак директивăсемпе татăçуллă чикĕрен 5-10 çм хӳленме хатĕр, иккĕмĕш эшелонăн стрелок тата механикăланă корпуссем, чикĕрен 30-40 çм хӳтĕлев йĕрне йышăнмалла пулнă. Çак Директивăсем А. Яковлев хатĕрленĕ «Россия. XX век.1941 г. Документы» кн.2. документсен пуххинче пичетрен тухнă.
Çĕрмен 18-мĕшĕнче хушма тапăч-командăпа хĕвел анăç тăрăхĕсен мĕнпур чаçĕсене пĕтĕмĕшле çапăçу хатĕрлĕхне тăратмалла пулнă. Çак телеграмма-тапăч пирки АнăçУВТ çарпуçлăхне çĕртмен 13-15-мĕшĕсенчи тапăчсене те, хыççăнхи тапăчсене те пурнăçламасăр çĕртмен 18-мĕшĕ тĕлнелле чаçсене пĕтĕмĕшле çапăçу хатĕрлĕхне тăратса çитерменшĕн тĕплĕн тĕпченĕ протоколĕсенче асăннă. Тĕплĕнрех çак директивăсем пирки И. Х. Баграмян маршал хăйĕн асилĕвĕсенче 1971 çултах çырать, çак директивăсем тăрăхсен çарпуçлăхне епле çитнĕ тата вĕсене епле пурнăçа
Патшалăхăн вăрçă-политика ертӳлĕхĕ çĕртмен 21-мĕшĕнче, 23:30 вăхăтра кăштах чикĕ çумĕнчи пиллĕк вăрçă тăрăхне çапăçу хатĕрлĕхне тăратма хушать. Директивăпа пĕтĕмĕшле çапăçу хатĕрлĕхне тăратас оперативлă тата мобилизаци мероприятисене пурне те пурнăçа кĕртмен.
Жуков каланипе, хĕвел анăç (
Çапах та çак тăрăхсен çарпуçлăхĕ тĕлĕнмелле çак тапăчсемпе «сĕнӳсене» сӳрĕккĕн пăхнă. Уйрăмах çакăн пе саботаж Беларуçре, Д. Павлов çар генералĕ ертсе пынă АнăçХВТ-че, . Павлов ĕçĕн айăплав сăмахĕнче çапла пĕтĕмлетнĕ — «çарсен мобилизаци хатĕрлĕхне хавшаклатнă».
222-мĕш йĕрке:
Çапах та тупсăм тĕппипе çак «1-мĕш №-лĕ 21.06.41 ç. Директива» тĕрĕссипе (чи малтанах) Германи тапăнма пулаяслăхĕн вăхăтне кăна пĕлтернĕ — «…. 1. 1941 çулхи çĕртмен 22-23-мĕшĕсенче нимĕçсем кĕтмен çĕртен ЛВТ, Батçум УВТ, ХĕвАн. УВТ, КУВТ, Од. УВТ фрончĕсенче тапăнма пултараççĕ….» Çаплах çак директивăпа чаçсен пĕтĕмĕшле çапăçу хатĕрлĕхĕнче ПУЛМАЛЛА тенĕ, чаçсене пĕтĕмĕшле ç.х. ТĂРАТМАЛЛА темен.
21.06.41 ç. 1-мĕш №-лĕ Директива хăйĕн умĕн
==== 1941 çулхи çуллахи-кĕрхи компани ====
{{Main|Барбаросса операцийĕ}}
{{çавăн пекех пăхăр|Совет-финн вăрçи (1941—1944)|Румыни Иккĕмĕш Тĕнче вăрçинче}}
1941 çулхи çĕртмен 22-мĕшĕнче , 4 сехет те 00 минутра Империн ютçĕр ĕçĕсен министрĕ [[Риббентроп Иоахим фон|Риббентроп]] Берлинри совет элчине [[Деканозов Владимир Георгиевич|Деканозова]] вăрçă пуçланă нотăна тата ун çумĕнчи виçĕ хушма хута — «Германин шалти ĕçсен министрĕн, СС рейхсфюрерĕн тата Герман
[[File:Operation Barbarossa - Russian planes.jpg|thumb|left|200px|Совет аэродромĕ нимĕс авиатапăнăвĕ хыççăн]]
Çав кунах [[Итали]] тата [[Румыни]], тепĕр кунне — [[Словаки]], СССРа хирĕç вăрçă пуçланă пирки пĕлтернĕ.
[[Балти тинĕсĕ|Балтикăн]] çурçĕрĕнче «[[План Барбаросса|Барбаросса]]» планне пурнăçа кĕртме [[çĕртме, 21|çĕрмен 21-мĕшĕн]] каçхине пуçланă, ун чухне [[Финлянди|финн]] порчĕсенче нимĕçсен минă лартаканĕсем [[Финн кӳлмекĕ]]нче икĕ уя минăсем лартнă.<ref name="Encyclopædia Britannica">[http://www.britannica.com/eb/article-26105 Finland Cooperation with Germany] [[Encyclopædia Britannica Premium]], ''Finland'', 2006</ref> Çак минă уйăсĕм советсен [[РФ ТÇФ Балти флочĕ|Балти флотне]]
Çĕртмен 22-мĕшĕнче румын тата нимĕç çарĕсем [[Прут (юханшыв)|Прут]] урлă каçнă, çаплах [[Тăнай (юханшыв)|Тăнай]] урлă каçма тăрать, анчах та совет çарĕсем вĕсене чарнă та румын территоринче плацдарма туртса илнĕ. Çапах та 1941 ç. утă-авăн уйăхĕсенче нимĕçсен пулăшăвĕпе румын çарĕсем пĕтĕм [[Бессараби]]е, [[Буковина|Буковинăна]] тата [[Днестр (юханшыв)|Днестрпа]] [[Кăнтăр Буг (юханшыв)|Кăнтăр Буг]] хушшинчи çĕре (тĕплĕнрех [[Молдавăри хӳтĕлев операцийĕ]], [[Румыни Иккĕмĕш Тĕнче вăрçинче]] статьясене вулăр) оккупациленĕ.
242-мĕш йĕрке:
[[Çĕртме, 23|Çĕртмен 23-мĕшĕнче]] [[Тĕп Çарпуçлăхĕ ставки|Тĕп Çарпуçлăхĕн ставкине]] ([[çурла, 8|çурлан 8-мĕшĕнченпе]] [[Аслă Тĕп Çарпуçлăхĕ ставки]]) йĕркелеççĕ, И. В. Сталин унăн ертӳçи пулса тăрать, вăлах çурлан 8-мĕшĕнче çаплах Аслă Тĕп çарпуçĕ вырăнне йышăнать. [[Çĕртме, 30|Çĕртме 30-мĕшĕнче]] [[Патшалăх Хӳтĕлев Комитечĕ|Патшалăх Хӳтĕлев Комитетне]] (ПХК) туса хураççĕ. Çĕртме уйăхĕнчен пуçласа [[халăх ополченийĕ|халăх ополченине]] йĕркелеме тытăнаççĕ.
[[Финлянди]] хăйĕн енчен нимĕçсене совет территорине тапăнма паман, вара [[Печенга|Петсамăпа]] Салла чикĕ урлă каçма хăяйман. Хушăран хушă совет тата финн чикĕ сыхлавçисем пĕр-пĕрин еннелле персе илкеленĕ, çапах та, пĕтĕмĕшле шутласан, совет-финн чиккинче лăпкă лару-тăру пулнă. Анчах та çĕртмен 22-мĕшĕнчен пуçласа,
[[Утă, 23|Утăн 23-мĕшĕнче]] [[Молотов Вячеслав Михайлович|Молотов]] хăйĕн патне финн элчине чĕнсе илнĕ. Молотов Финляндирен хăйĕн СССР еннелли позицине уçăмлă палăртма ыйтнă, çапах та финн элчи Финлянди ĕç-пуçĕ пирки
[[Венгри]], Китлĕр çине тăрсах хистесен те, тӳрех СССР çине тапăнман. Венгрин вăрçăна Трансильвани пирки Румынипе тавлашнине хăй майла çавăрас тĕллевпе кĕмелле тесе ăнлантарнă. 1941 çулхи [[çĕртме, 26]] [[Кошице]] хулана совет СÇВ бомбăланă тенĕ, анчах та пĕр шухăшпа, çак герман провокацийĕ пулнă, çакна пула Венгрин вăрçăна кĕме ''[[casus belli]]'' (кирлĕ сăлтав) шутланнă.<ref>{{cite journal|last=Dreisziger|first=N.F.|date=1972 |title=New Twist to an Old Riddle: The Bombing of Kassa (Košice), June 26, 1941|journal=The Journal of Modern History| publisher=The University of Chicago Press|volume=2|issue=44}}</ref> Венгри 1941 çулхи [[çĕртме, 27]] СССРа вăрçăпа тухна пирки хыпарлать. 1941 çулхи [[утă, 1]] Германи хушнипе венгр çарĕсен [[Gyorshadtest|Карпат ушкăнĕ]] совет [[12-мĕш çарĕ (СССР)|12-мĕш çарне]] атакăлать. [[17-мĕш çарĕ (Германи)|17-мĕш герман çарĕ]] çумĕнчи Карпат ушкăнĕ СССР кăнтăр пайне чылаях кĕрсе каять. 1941 ç. кĕркунне Германи енче испан ыр кăмăл [[Кăвак дивизи]] çапăçма тытăннă.
[[Çурла, 10|Çурлан 10-мĕшĕнче]] ПХК 1904—1890 çулсенче çуралнă вăрçа тивĕçлĕ çынсене тата 1922—1923 çулсенче çуралнă йыхрава тивĕçлĕ çынсене [[Кировоград облаçĕ|Кировоград]], [[Николаев облаçĕ|Николаев]], [[Днепропетровск облаçĕ|Днепропетровск]] облаçĕсене тата [[Орёл облаçĕ|Орёл облаçĕн]] [[Людиново]] — [[Брянск]] — [[Севск]] йĕрĕнчен хĕвел анăçнелле районĕсенче<ref>[http://www.soldat.ru/doc/gko/text/0452.html soldat.ru (авторламалла)]</ref> мобилизацилемелли йышăнăва кăларнă. [[Çурла, 15|Çурлан 15-мĕшĕнче]] мобилизацие Крым АССРĕ-нче<ref>[http://www.soldat.ru/doc/gko/text/0488.html soldat.ru (авторламалла)]</ref>, [[çурла, 20|çурлан 20-мĕшĕнче]] — Запорож облаçĕнче<ref>[http://www.soldat.ru/doc/gko/text/0533.html soldat.ru (авторламалла)]</ref>, [[авăн, 8]] — Орёл тата Курск облаçĕсен хăш районĕсенче<ref>[http://www.soldat.ru/doc/gko/text/0639.html soldat.ru (авторламалла)]</ref>, [[юпа, 16|юпан 16-мĕшĕнче]] — [[Мускав]]па [[Мускав облаçĕ]]нче мобилизацилемелли
Çав вăхăтра нимĕç çарĕсем сывлăшра стратеги инициативине ярса илнĕ те чикĕ çумĕнчи çапăçусенче совет çарĕсене çапса аркатнă. Вĕсем вилни-аманнисемпе 850 пин çын çухатнă тата 1 млн яхăн
[[File:Battle of Rostov.jpg|thumb|right|300px|Ростов-Тан-çинчи хула урамĕнчи çапăçусем. [[Чӳк (уйăх)|Чӳк]] уйăхĕ, [[1941]] çул.]]
256-мĕш йĕрке:
* [[Белосток-Минск çапăçăвĕ]] (çĕртме, 22 — утă, 8)
* [[Смулен çапăçăвĕ (1941)|
* [[Умань патĕнчи çапăçу]] (утă вĕçĕ — çурла, 8)
* [[Кейӳ çапăçăвĕ]] (çурла, — авăн, 26)
264-мĕш йĕрке:
* [[Мускав çапăçăвĕ]]н хӳтĕленӳ тапхăрĕ (1941 çулхи юпа, 30 — 1942 çулхи кăрлач, 8)
* [[Кăнтăр фрончĕн 18-мĕш çарĕ|Кăнтăр фрончĕн 18-мĕш çарне]] хупăрлани (1941 çулхи ю.па, 5-10)
* [[Ростов çапăçăвĕ (1941)|
=== 1941—1942 çулхи хĕллехи компани ===
{{Main|Мускав çапăçăвĕ (1941—1942)}}
Чӳкĕн 16-мĕшĕнче нимĕçсем Мускава çурçĕр-анăçран тата кăнтăр-анăçран хупăрлама шутласа иккĕмĕш тапăнăвне пуçлаççĕ. Дмитров тĕлĕпе вĕсем Мускав-Атăл канала çитсе Яхрома патĕнче унăн хĕвел тухăç çыранне каçăççĕ, химки çыранĕнче Клина йышăнаççĕ, Истра шыв управне туртса илеççĕ, Солнечногорскпа Красная Полянăна, Красногорск çумĕнче — Истрăна ярса илеççĕ. Кăнтăр-анăç енчен Гудериан
Мускавран хăрушлăх кăштах сирĕнет. Совет çарĕсем тăшмана хĕвел анăçалла 80—250 çм çити тапса яраççĕ, [[Мускав облаçĕ|Мускав]] тата [[Тулă облаçĕ|Тулă]] облаçĕсене тăшманран тасатать, [[Калинин облаçĕ|Калинин]] тата [[Смуолен облаçĕ|Смулен]] облаçесен хăш районĕсен ирĕке кăларать.
Кăнтăр фронтĕнче совет çарĕсем
{{Main|Севастополь хӳтĕлевĕ (1941—1942)}}
1942 çулхи [[кăрлач, 5|кăрлачăн 5-мĕшĕнче]] [[АТÇ Ставки]]н анлă канашлăвĕнче çывăх пуласлăхăн стратегиллĕ планĕсене сӳтсе явнă. Тĕп доклада Тĕпштаб пуçлăхĕ [[Шапошников Борис Михайлович|Б. М. Шапошников]] маршал тунă. Вăл Мускав патĕнчен тăшмана малалла хăвалас плана çеç мар, çаплах урăх фронтсенче масштаблă стратегиллĕ тапăнусене
Йышăннă планпа, 1942 çулăн пуçламăшĕнче тапăну операцисене: [[Ржев-Вязьма операцийĕ]], [[Керчь-Феодоси десант операцийĕ]] тата урăххисене — ирттернĕ. Çак тапăнусене тăшман совет çарĕсене чылай çухату тӳстерсе каялла тапса ярать.
1942 çулхи кăрлачăн 18-мĕшĕнче [[Барвенково-Лозовое операцийĕ]] пуçланать. Икĕ эрне хушши хаяр çапăçусем пыраççĕ, совет çарĕсем нимĕç хӳтĕлевне 100 çм
==== Вăрçăн малтанхи тапхăрĕн пĕтĕмлетĕвĕсем ====
Йӗрке 284 ⟶ 286:
1941 çулхи [[раштав, 1]] тĕлне РÇЕÇ çухатăвĕ тыткăна лекнисемпе 3,5 млн çар çынни шутланнă. Германи çарĕсем [[Литва|Литвана]], [[Латви|Латвине]], [[Беларуç]]е, [[Молдави]]не, [[Эстони]]е, [[РСФСР]]- ăн европа, [[Украина|Украинăн]] чылай пайне ярса илнĕ, совет çарĕсем çĕр-шыва 850—1200 çм таран каялла чакнă, 740 пин çынна (вĕсенчен 230 пин çын вилнисем)<ref name="потери вермахта 1941">Б. Мюллер-Гиллебранд. Сухопутная армия Германии. 1933—1945 гг. — М.: «Изографус», 2002.</ref> çухатнă.
СССР питĕ кирлĕ чĕрĕ тавар
=== 1942 çулхи çуллахи-кĕрхи операцисем ===
|