Çутçанталăк философийĕн математикăлла пуçламăшĕсем: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
3-мĕш йĕрке:
== Хайлавăн кун-çулĕ ==
Çак ĕçе тума тытăнни, [[Евклид]]ăн «[[Евклидăн пуçламăшĕсем|Пуçламăшĕсемпе]]» пĕр танах, [[1682]] çулта пуçланать, ун чухне [[Галлей комети]] иртсе пыни [[тӳпе механики]]не питĕ çӳле хăпартнă. [[Галлей Эдмонд|Эдмонд Галлей]] [[Ньютон Исаак|Ньютона]] хăйĕн «пĕрлехи куçăм теорине» пичетлеме ӳкĕтленĕ. Ньютон килĕшмен. Вăл пĕрмаях хăйĕн тĕпчев ĕç-хĕлĕнчен уйрăласшăн пулман.
Галлей [[1684]] çулхи çурла уйăхĕнче Кембриджа çитсе хăйсем [[Рен Кристофер|Ренпа]] тата [[Гук Роберт|Гукпа]] туртăмлăх саккунĕнчен планета орбитисен эллипсăллăхне тупасси пирки канашланă, анчах та епле тавассине чухласа илеймен. Ньютон хăйĕн çирĕплетӳ пурине пĕлтерет, тепĕртакран ăна Галлея ярса парать. Лешĕ тӳрех пĕтĕмлетӳпе меслечĕн паллăлăхне ăнланса илет, чӳк уйăхĕнче каллех Ньютон патне пырать те ăна хăйĕн тĕпчев ĕçĕсене пичетлеме çавăрнă{{sfn |Карцев В. П.|1987|с=194-195, 205-206.|name=K194}}.
[[1684]] çулхи [[раштав, 10|раштавăн 10-мĕшĕнчи]] [[Патшалăх этем пĕрлешĕвĕ]]нче протоколĕсенче çапла çырнă<ref name=K194/>:
<blockquote> Галлей хуçа … анчахрах Кембриджра Ньютон м-па тĕл пулнă та вăл ăна кăсăк «De motu» [Куçам пирки] трактата кăтартнă. Галлей хуçа шухăшĕпе, Ньютон асăннă çак трактата Пĕрлешӳре кăтартма килĕшнĕ.</blockquote>
== Вырăсла куçарнисем ==
| |||