Алюминий: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Xqbot (Сӳтсе яв | хушни)
п робот улăштарчĕ: os:Алюмини
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
1-мĕш йĕрке:
{{Элементсен периодикăллă системи2}}
'''Алюмини''' ({{lang-la|Аluminium}}), [[атăм йывăрăшĕ]] 26,9815386(8) г/моль (углерод шайĕпе), çемçе, çăмăл, шурă кĕмĕл [[металл]], хавăрт йӳçекен, [[тачăлăх]]ĕ 2,7 г/ см³, ирĕлӳ [[температура|температури]] 660 °C. Çĕр витĕмĕнче саралнипе алюмини 3-мĕш вырăнта, [[йӳçлĕк]]пе [[кремни]] хыççăн [[атăм]]сем хушшинче, 1-мĕш вырăнта — [[металл]]сем хушшинче.
'''Алюминий''' — Менделеевăн периодикăллă системин III ушкăнĕн '''Al'''символĕллĕ хими элеменчĕ. Атăмлă нумĕрĕ — 13.
 
'''Алюминий''' — Менделеевăн периодикăллă системин III ушкăнĕн '''Al'''символĕллĕ хими элеменчĕ. Атăмлă нумĕрĕ — 13.
 
== Истори ==
Пĕрремĕш хут таса тĕсĕнче [[1825]] çулта шăратса кăларнă.
 
== Физика уйрăмлăхĕсем ==
Кĕмĕл-шурă металл, тачăлăхĕ 2,7 г/см<sup>3</sup>, тăсăлăвлă, ăшша- тата электро хăвăрт куçарăвлă. Шăрану температури 660&nbsp;°C.
== Хими уйрăмлăхĕсем ==
 
== Хими уйрăмлăхĕсем ==
Тивĕçлĕ вăхăтсенче алюмини çийĕт çинçе те çирĕп [[оксид]]ăн сийĕпе витĕннĕ, çавăнпа та ахаль япаласемпе хутшăнмасть:
 
Йӗрке 152 ⟶ 155:
 
== Усă курни ==
[[Ӳкерчĕк:Aluminum Metal coinless.jpg|thumb|left|Алюминий таткипе американ америкă хытвак укçи.]]
Конструкци материалĕ вырăнĕнче анлă ĕçе кĕртеççĕ. Алюминин тĕп хаклăхĕсем — çăмăллăх, податливость штамповке, коррозине хирĕç тăрасси (сывлăшра алюмини тӳрех Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub> тачă çипе витĕнет, вăлах ăна малалла йӳçĕкленесрен упрать), хăвăрт ăшă куçарулăх, наркăмăшсăрлăхĕ. Тĕслĕхрен, çак пахалăхсене пула алюминие тĕпел савăт-сапи тăвассинче усă кураççĕ.
 
=== Алюминийе тата унпа хутăшĕсене ракетă техникинче усă курни ===
Йӗрке 185 ⟶ 189:
|20%
|-
|[[ПилĕкПиллĕк фторлă хлор|ClF<sub>5</sub>]]
|303,7 çек
|4604°С
Йӗрке 235 ⟶ 239:
|}
 
=== ЮвелирлăЮвелир япаласемяпалисем ===
Алюмини малтан çӳллĕ хаклă шутланнă, унтан ĕнтĕ тĕрлĕ ювелирла япаласем ăсталанă. Каярах алюминии тупăçламалли çĕнĕ технологисем ĕçе кĕрсен, во много раз снизившие себестоимость. Халĕ алюминие хăш чух [[бижутери]] тунă ĕçре ус кураççĕ.
 
Йӗрке 249 ⟶ 253:
* Триэтилалюмини.
* Трипропилалюмини.
 
=== Алюмини хутăш шăранчăкĕсем ===
Конструкци материалĕнче усă курнă чух таса алюминие мар, унăн никĕсĕнчи тĕрлĕ шăранчăксене ĕçе кĕртеççĕ.
* Алюмини-[[магни]] шăранчăкĕсем коррозие хирĕç хăват тата лайăх пĕçерĕнеççĕ; вĕсенчен, сăмахран, хăвăрт чупакан кимĕ корпусне хатăрлеççĕ.
* Алюмини-[[марганец]] шăранчăкĕсем нумай енĕпе алюмини-магниллĕ евĕрлех.
* Алюмини-[[пăхăр]] шăранчăкĕсене (сăмахран, [[дюралюмини]]е) вĕрилентерме юрать, çакă ĕнтĕ вĕсен хытăлăхне вăйлатать. Анчах та, вĕрилентернĕ материалсене çыпăçтарма юрамасть, çавăнпа самолётăн пайĕсене халиччен те заклёпкăсемпе çыхăнтараççĕ. Чылай пăхăрлă шăранчăк тĕсĕпе [[ылтăн]] евĕр, вара хăш чух ăна хаклă металла улăштарма пултараççĕ.
* Алюмини-[[кремни]] шăранчăкĕсене ([[силумин]]сем) шăратма питĕ мел. Вĕсенчен часах тĕрлĕ механисăмсен корпусĕсене хатĕрлеççĕ.
* Комплекс алюмини шăранчăкĕсем: [[авиаль]].
* Алюмини питĕ хăвăрт куçаракан никĕсе Кельвинăн 1,2 температуринче çитет.
 
=== Алюмини урăх хутăшсенчи хушăмĕ ===
Алюмини нумай шăранчăксен паллă компоненчĕ пулать. Тĕслĕхрен, алюминиллĕ бронзăра тĕп компоненчĕсем — пăхăрпа алюмини. Магниллĕ шăранчăксенче хушма вырăнне алюминие усă кураççĕ. Электровĕретес приборсенчи спиральсене тунă чух (урăх шăранчăксемпе пĕрле) фехрале (Fe, Cr, Al) усă кураççĕ.
 
=== Çĕнетекен евĕр ===
*[[Термит]]ăн компоненчĕ евĕр, [[алюмотерми]] валли.
*Алюминие сайра металсене хăйсен оксичĕсемпе галогеничĕсенчен тасатаççĕ.
 
== Çавăн пекех пăхăр ==