Тăван Çĕршывăн Аслă вăрçи: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
268-мĕш йĕрке:
{{Main|Мускав çапăçăвĕ (1941—1942)}}
Чӳкĕн 16-мĕшĕнче нимĕçсем Мускава çурçĕр-анăçран тата кăнтăр-анăçран хупăрлама шутласа иккĕмĕш тапăнăвне пуçлаççĕ. Дмитров тĕлĕпе вĕсем Мускав-Атăл канала çитсе Яхрома патĕнче унăн хĕвел тухăç çыранне каçăççĕ, химки çыранĕнче Клина йышăнаççĕ, Истра шыв управне туртса илеççĕ, Солнечногорскпа Красная Полянăна, Красногорск çумĕнче — Истрăна ярса илеççĕ. Кăнтăр-анăç енчен Гудериан Кашира патне çывхарать. Анчах та ХАФ çарĕсем хаяррăн тытăçнă хыççăн нимĕçсене чӳкĕн вĕçĕнче — раштавăн пуçламăшĕнче пур çĕрте те чарса лартнă. Мускава илес хăтлав пăчланать.
Мускавран хăрушлăх кăштах сирĕнет. Совет çарĕсем тăшмана хĕвел анăçалла 80—250 çм çити тапса яраççĕ, [[Мускав облаçĕ|Мускав]] тата [[Тулă облаçĕ|Тулă]] облаçĕсене тăшманран тасатать, [[Калинин облаçĕ|Калинин]] тата [[Смуолен облаçĕ|Смулен]] облаçесен хăш районĕсен ирĕке кăларать.
Кăнтăр фронтĕнче совет çарĕсем стратегиллĕ кирле Крыма хӳтеленĕ.
{{Main|Севастополь хӳтĕлевĕ (1941—1942)}}
1942 çулхи [[кăрлач, 5|кăрлачăн 5-мĕшĕнче]] [[АТÇ Ставки]]н анлă канашлăвĕнче çывăх пуласлăхăн стратегиллĕ планĕсене сӳтсе явнă. Тĕп доклада Тĕпштаб пуçлăхĕ [[Шапошников Борис Михайлович|Б. М. Шапошников]] маршал тунă. Вăл Мускав патĕнчен тăшмана малалла хăвалас плана çеç мар, çаплах урăх фронтсенче масштаблă стратегиллĕ тапăнусене палартнă: Ленинград хупăрлавне çурмалла тата тăшмана Украинăра тата Крымра аркатмалла. Стратегиллĕ плана хирĕçле [[Жуков Георгий Константинович|Г. К. Жуков]] тăнă. Унăн шухăшĕпе, танксемпе артиллери çитменнипе нимĕç хӳтĕлевне çурма май пулмасть, çак стратегипе çын пĕтет çеç. Жуков майлă СССР Патплан пуçлăхĕ [[Вознесенский Николай Алексеевич|Н. А. Вознесенский]] калаçнă, планпа кирлĕ техникăпа хĕçпăшала хатĕрлеме май çук тенĕ. Плана [[Берия]] тата [[Маленков]] ырланă. Дискуссие пĕтĕмлетсе, Сталин плана ''«Пирĕн нимĕçсене çивĕччĕн çапса аркатмалла, çуркунне килсен вĕсем тапăнма ан пултарчĕр»'' каласа çирĕплетет<ref>Эндрю Нагорски «1941 — великая битва под Москвой», М., издательство «Эксмо», 2009, стр. 252—253</ref>.
Йышăннă планпа, 1942 çулăн пуçламăшĕнче тапăну операцисене: [[Ржев-Вязьма операцийĕ]], [[Керчь-Феодоси десант операцийĕ]] тата урăххисене — ирттернĕ. Çак тапăнусене тăшман совет çарĕсене чылай çухату тӳстерсе каялла тапса ярать.
1942 çулхи кăрлачăн 18-мĕшĕнче [[Барвенково-Лозовое операцийĕ]] пуçланать. Икĕ эрне хаяр çапăçусем пыраççĕ, совет çарĕсем нимĕç хӳтĕлевне 100 çм тăсăлăвлă фронтĕнче çурса, хĕвел анăç тата кăнтăр-хĕвел анăç тĕлĕсенче 90-100 çм куçса Çурçĕр Донец юханшывĕн сылтăм çыранĕнчи плацдарма ярса илет.
==== Вăрçăн малтанхи тапхăрĕн пĕтĕмлетĕвĕсем ====
Йӗрке 278 ⟶ 283:
1941 çулхи [[раштав, 1]] тĕлне РÇЕÇ çухатăвĕ тыткăна лекнисемпе 3,5 млн çар çынни шутланнă. Германи çарĕсем [[Литва|Литвана]], [[Латви|Латвине]], [[Беларуç]]е, [[Молдави]]не, [[Эстони]]е, [[РСФСР]]- ăн европа, [[Украина|Украинăн]] чылай пайне ярса илнĕ, совет çарĕсем çĕр-шыва 850—1200 çм таран каялла чакнă, 740 пин çынна (вĕсенчен 230 пин çын вилнисем)<ref name="потери вермахта 1941">Б. Мюллер-Гиллебранд. Сухопутная армия Германии. 1933—1945 гг. — М.: «Изографус», 2002.</ref> çухатнă.
СССР питĕ
=== 1942 çулхи çуллахи-кĕрхи операцисем ===
| |||