Википеди

Шăмăршă районĕ: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Интерактивная навигация по истории
← Унчченхи тӳрлетӳМалалли тӳрлетӳ →
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
ВизуальныйВикитекст
Santăr (Сӳтсе яв | хушни)
12 882 тӳрлетӳ
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
п →‎Кун-çулĕ: пĕчĕк улшăнусем
1-мĕш йĕрке:
'''Шăмăршă районĕ''', — [[Чăваш Ен]]ĕн кăнтăр енче вырнаçнă [[район]]. Районан администрациĕ [[Шăмăршă]].
== Кун-çулĕ ==
Пĕрремеш хут [[Хырла (юханшыв)|Хырла]] тăрăхĕпе унти ялсем пирки [[XVI]] ĕмĕр варринчи , вырăс çарĕсем [[Хусан ханствинеханлăхĕ]]не хирĕç çапăçма кайнă вăхăтри, хутсенче асăнаççĕ. Анчах ку вырăнсенче çынсем авалрах пурăннă. Археологсем никишкинопаНикишкинопа Улмаллă ялĕсем патĕнче ĕлĕкхи пурăнмалли вырăнсене тупнă. [[IX-]]–[[XIII ]] ĕмĕрсенче Шăмăршă тăрăхĕ [[Атăлçи ПăлхараПăлхар]]а кĕнĕ. [[1236]]-мĕш çулта монгол-тутрсентутарсен çарĕ Атăлçи Пăлхара аркатнă хыççăн, нумай çынна вĕлернĕ, ыттисем вăрмансене тарнă. Вара çак вырăнта „тискер«тискер хир“хир» пулса кайнă.
 
[[XVI]] ĕмĕр варринчен, Хусан ханствиханлăхĕ Раççей патшалăхне кĕнĕ хыççăн, çынсем каллех кунта пурăнма тытăнаççĕ. Икĕ тапхăр палăртаççĕ: 1. (XVI-мĕш ĕмĕр вĕçĕ – XVII-мĕш ĕмĕрĕн малтанхи çурри.) - Хырла засека йĕрне тунă хыççăн ;
2.1648 çултан – Чĕмпĕр хулине никĕслесе Чĕмпĕр уесĕ тунăран.▼
# XVI-мĕш ĕмĕр вĕçĕ — [[XVII]]-мĕш ĕмĕрĕн малтанхи çурри: хырла засека йĕрне тунă хыççăн;
*1667-мĕш çулта Чĕмпĕр уесĕнче çак ялсене асăнаççĕ: Шимурша ([[Шăмăршă]]), Болтайка Уразлеева ([[Мишер Палтиелĕ]]), Тюка ([[Ирçе Тĕки]]), Буяново, Малая Болтаево, Ондреевка ([[Энтĕрел]]).▼
▲2.# [[1648]] çултан — – [[Чĕмпĕр]] хулине никĕслесе [[Чĕмпĕр уесĕ]] тунăран.
Çак ялсене Чăваш республикин çурçĕр тата тĕп районсенчи чăвашсем, Кокшайск уесĕнчи çармăссем, Хусан уесĕнчи чăвашсемпе тутарсем, [[Улатăр уесĕ]]нчи ирçесем никĕсленĕ. ▼
 
[[1797]] мĕш çулта [[Чĕмпĕр кĕперни]]нче генералла çĕр виçевне пуçланă. Хресчен общинисен, [[улпут|улпутсен]], хуласен тата ыттисен çер чиккисене палăртнă. Çак вăхăтра Шăмăрша районĕн ялĕсем [[Пăва уесĕ]]н Вăрманкасси, [[Каракитан]], [[Кахăрлă]] вулăсĕсене кĕнĕ.▼
▲*[[1667]]-мĕш çулта Чĕмпĕр уесĕнче çак ялсене асăнаççĕ: ''Шимурша'' ([[Шăмăршă]]), ''Болтайка Уразлеева'' ([[Мишер ПалтиелĕПалтиел]]), Тюка''Мордовские Тюки'' ([[Ирçе ТĕкиТĕкки]]), ''Буяново'', Малая''Малое Болтаево'', ОндреевкаАндреевка ([[ЭнтĕрелЭнтриел]]).
      [[1835]]-мĕш çулхи кăрлачăн 25-мĕшĕнче Сенат указĕпе килĕшÿллĕн Чĕмпĕр кĕпернинчи патшалăх хресченĕсене Императăр çурчĕн (картишĕн) министерствин удел Департаментне куçарнă. Вулăссем вырăнне удел прикаçĕсем туса хунă. Хальхи Шăмăршă районĕн хресченĕсене Чĕмпĕр удел кантурĕн Шăхаль, Шăмалак тата Парки приказĕсене лекнĕ.▼
▲Çак ялсене [[Чăваш республикинреспублики]]н çурçĕр тата тĕпвăта районсенчи [[чăвашсем]], [[Кокшайск уесĕнчиуесĕ]]нчи [[çармăссем]], [[Хусан уесĕнчиуесĕ]]нчи чăвашсемпе [[тутарсем]], [[Улатăр уесĕ]]нчи [[ирçесем]] никĕсленĕ.
1920-мĕш çулхи утă уйăхĕн 24 -мĕшĕнче Чăваш автономи облаçне (тĕп хули [[Шупашкар]]) тăвас текен йышăну тухнă.ЧАО шутне Хусан кĕпернин Шупашкар, Етĕрне тата Çĕрпÿ уесĕсем, Чĕмпĕр кĕпернин Кăрмăш тата Пăва уесчĕсен хăшпĕр вулăсĕсем, çав шутра Шамкайпа Шăмăршă вулăсĕсем, кĕнĕ.▼
 
▲[[1797]] -мĕш çулта [[Чĕмпĕр кĕперни]]нче генералла çĕр виçевне пуçланă. Хресчен общинисен, [[улпут|улпутсен]], хуласен тата ыттисен çер чиккисене палăртнă. Çак вăхăтра Шăмăрша районĕн ялĕсем [[Пăва уесĕ]]н Вăрманкасси, [[Каракитан]], [[Кахăрлă]] вулăсĕсене кĕнĕ.
 
▲      [[1835]]-мĕш çулхи кăрлачăн 25-мĕшĕнче Сенат указĕпе килĕшÿллĕнкилĕшӳллĕн Чĕмпĕр кĕпернинчи патшалăх хресченĕсене Императăр çурчĕн (картишĕн) министерствин удел Департаментне куçарнă. Вулăссем вырăнне удел прикаçĕсем туса хунă. Хальхи Шăмăршă районĕн хресченĕсене Чĕмпĕр удел кантурĕн Шăхаль, Шăмалак тата Парки приказĕсене лекнĕ.
 
▲[[1920]]-мĕш çулхи утă уйăхĕн 24 -мĕшĕнче Чăваш автономи облаçне (тĕп хули [[Шупашкар]]) тăвас текен йышăну тухнă. ЧАО шутне Хусан кĕпернин Шупашкар, Етĕрне тата ÇĕрпÿÇĕрпӳ уесĕсем, Чĕмпĕр кĕпернин Кăрмăш тата Пăва уесчĕсен хăшпĕр вулăсĕсем, çав шутра Шамкайпа Шăмăршă вулăсĕсем, кĕнĕ.
 
== Халăх йышĕ, район тытăмĕ ==
[[1999]] çулхи [[кăрлач, 1|кăрлачăн 1-мĕшĕнчи]] халăх çыравĕпе {{çын|17.2|тĕлне пин}}шутласа илнĕ. Районта 33 ял. Ялĕсем йышлă, вăтамран {{çын|547}}пурăнать.
Çăлкуç — «https://cv.wikipedia.org/wiki/Шăмăршă_районĕ»