СССР арканăвĕ: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

70—80-мĕш çулсенче нацисем хушшинчи хирĕçӳсем (Каунасри 1972 çулхи пăтăрмахсем, Минскри 1980 çулхи пулăмсем, Казахстанри 1986 çулхи раштав ĕç-пуçĕ)<ref>Паин Э. А., Попов А. А. Межнациональные конфликты в СССР//Советская этнография, 1990, N1</ref> ытла мăнаçăх пулман, совет идеологипе, СССР — тăван халăхсен туслă çемьи. СССР-а тĕрлĕ халăх çынни ([[грузинсем|грузин]] [[Сталин Иосиф Виссарионович|И. В. Сталин]], [[украинсем]] [[Черненко Константин Устинович|К. У. Черненко]], [[Хрущёв Никита Сергеевич|Н. С. Хрущёв]] ертсе пынă пулсан та<ref> вырăссен патшалăхĕ шутланнă[http://www.hrono.info/biograf/hrushev.html]</ref>[[вырăссем]] [[Андропов Юрий Владимирович|Ю. В. Андропов]], [[Горбачёв]] [[Брежнев Леонид Ильич|Л. И. Брежнев]], [[Ленин Владимир Ильич|В. И. Ленин]]). Вырăссем, чи йышлă этнос, РСФСР территоринче çеç мар, пур республикăра та пурăннă. Совет Союзри кашни республикăн хăйĕн гимнĕ тата хăйĕн парти ертӳçи ([[РСФСР]]-сăр пуçне) — пĕрремĕш секретарь — пулнă.

 

[[1985]] çултанпа [[ССКП ТК]] Тĕп секретарĕ [[Горбачёв Михаил Сергеевич|М. С.&nbsp;Горнбачёв]] тата ун майлисем [[Перестройка|перестройка]] политикине пуçласан, халăхăн [[политика хастарлăхĕ]] хĕрсе каять, йышлă, çав шутра радикаллă тата националлă, юхăмĕсемпе йĕркелĕвĕсем пулса каяççĕ. Совет системине çĕнетсе чĕрĕлтерес хăтланусем çĕршывра кризис ахăртса яма çеç пултарнă. Политика аренинче çак кризиса пула [[СССР]] президенчĕ Горбачёв тата [[РСФСР]] президенчĕ Ельцин пĕр-пĕре хирĕç тăма тытăнаççĕ. [[Ельцин]] [[РСФСР]] суверенитетне çĕнсе илесшĕн тăрăшать.