|
'''Финн чěлхичĕлхи''' (финла - ''suomen kieli'' [суомен киели]) — [[финн-угр чĕлхисем|финн-угор]] ушкăнне кěрекенкĕрекен [[чĕлхе]]. Финн сыпăкне тытăмлать. Финляндире [[швед чĕлхи]]пе пĕрле патшалăх чĕлхи шутланать. Калаçакан хисепĕ - 5 млн яхăн. Финн чĕлхи нумай вырăнти калаçуран тăрать. Диалект хисепĕ вунна яхăн. Вĕсем икĕ тěптĕп пая пайланаççĕ: анăç тата тухăç калаçăвĕсем.
Хальхи [[литература чĕлхи]] [[XIX ĕмĕр]] пуçламăшěнчепуçламăшĕнче йĕркеленнĕ. [[Фонетика]] тĕлĕшĕнчен уçă сасă тĕрлĕлĕхĕпе тата тăтăшлăхĕпе палăрса тăрать: 8 [[монофтонг]], 8 вăрăм монофтонг тата 16 [[дифтонг]]. Янравлă [[хупă сасăсем]] тĕпрен илсен ют чĕлхерен йышăннă [[лексика|лексикăра]] тĕл пулаççĕ. Сибилянтран [с] [[фонема]] кăна тĕл пулать. Пусăм пуçламăш сыпăка туртăнать. Грамматика енчен несĕл категорийĕ çуккине палăртмалла. Пĕтĕмпе 15 [[падеж]]. [[Подлежащи]]пе определени килĕшĕвĕ аталаннă. Камăнлăх категорийĕ уйăраççĕ. [[Синтаксис]]ĕ нимĕç-акăлчан чěлхинничĕлхинни евĕр. Çав вăхăтрах хабио-глагол çуккипе палăрса тăрать.
[[ISO 639]] стандартĕнче ку чěлхенчĕлхен кочěсемкочĕсем: '''fi''', '''fin'''.
== Чăваш чĕлхипе çыхăнăвĕ ==
* ыйту парасси ятарлă татăк пулăшнипе пулса пырать.
* Кам ыйтупа çын кăна ыйтăнать, чĕр чун таврашĕн ыйтăвĕ - мĕн.
* Сайра-хутра пĕр пек сăмах тĕл пулать: ''humala'' [хумала] хăмла, ''jumala'' [йумала] юмăç (финла: турă), ''voima'' [войма] вăй, "''pirtti''" [пиртти] пӳрт т. ыт. те. Ахăртнех, ку чăвашпа юнашар пурăнакан ирçе-çармăс витěмěпевитĕмĕпе пулăннă пěрпĕр пеклěхпеклĕх.
* Сăмахăн пĕрремĕш сасă хупă пулсан, янравлă пулаймасть: panki банк (чăвашсем те "панк" теççĕ).
* Иккĕшĕн ф сасси çукччĕ. ун вырăнне халăх в каланă.
== Тĕпчекенсем ==
Чăваш чěлхинечĕлхине тěпченěтĕпченĕ тата хальхи вăхăтра тĕпчекен финн чěлхеçисемчĕлхеçисем: М. А. Кастрен, [[Август Альквист|А. Альквист]], [[Паасонен Хайкки|Х. Паасонен]], Ю. Вихманн, М. Рясянен, [[Рамстедт Густав Ион|Г. И. Рамстедт]], [[Й. Луутонен]], А. Мойсио тата ыттисем
== Финла-чăвашла сăмахсар ==
| 