Барион: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни
Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
Тӳрлетӗве ӑнлантарман |
|||
1-мĕш йĕрке:
'''Барионсем''' ({{lang-el|βαρύς}} — йытвăр) — [[Элементарлă пĕрчĕк]]сен çемйи, [[хăватлă пĕр-пĕринпе ĕç-пуçĕ]]не пăхăнакан [[фермион]]сем, виçĕ [[кварк]]ран тытăнса тăраççĕ (барионсем 5 тата ытла шутлă кварксенчен тăрать тесе шутлани те пур, анчах ăна тĕпчесе çирĕплетмен). Барионсем [[мезон]]семпе (кусем икĕ кваркран чăмăртаннă) пĕрле элементарлă пĕрчĕксен хăватлă пĕр-пĕринпе ĕç-пуçĕсен ушкăнне пуçтарăнаççĕ, вĕсене тепĕр ячĕпе [[адрон]]сем теççĕ.
Барионсем шутне (йывăрăшĕ ӳссе пынă май): [[протон]], [[нейтрон]], [[ламбда-гиперон]], [[сигма-гиперон]], [[кси-гиперон]], [[омега-гиперон]]. [[омега-гиперон]]ăн йывăрăшĕ (3278 [[электрон]] йывăрăшлĕ), [[протон]]ăнчен 1,8 хут ытларах.
== Барион хисепĕсем ==
Йӗрке 7 ⟶ 9:
== Барионсен классификацийĕ ==
[[Протон]]па [[нейтрон]] çирĕп тăнăç барионсем шутне кĕреççĕ. Пĕрремĕшĕ (халĕ çак паллă) пĕтĕмлĕ тăнăç, иккĕмĕшĕн [[нейтронăн бета-арканăвĕ|бета-арканăвлĕ]] [[квант-механикăллă системин пурнăç тапхăрĕ|пурнăç тапхăрĕ]] 1000 çеккунтă. Йывăртарах барионсем 10<sup>−23</sup> — 10<sup>−10</sup> çеккунтă хушшинче арканаççĕ.
Нуклон кварк шучĕсемпе uud — протон тата udd — нейтрон пулать. Унăн пăри ½ тан, тĕлĕнтермĕшлĕхĕ нуль. Йывăрăшĕ 940 МэВ çывăх. Кĕске вăхăт пурăнакан пăлханчăк тăруллă нуклонсем [[N-барион]]сен ушкăнне кĕреççĕ.
Тĕлĕнтермĕшлĕ пĕр кварклă та пулин барионсене — анчах та йывăр кварксăррисене — называются [[гиперон]]сем теççĕ.
Барионсен çемйинче, нуклонсем пуçсăр, Δ-, Λ-, Σ-, Ξ- и Ω-барион ушкăнĕсене кăтартаççĕ.
* [[Δ-барионсем]] (Δ<sup>++</sup>, Δ<sup>+</sup>, Δ<sup>0</sup>, Δ<sup>−</sup>), нуклонсем пекех, [[u-кварк|u-па]] [[d-кварк]]сенче тытăнса тăрать, анчах та, нуклонсемпе танлаштарсан, вĕсен пăри 3/2 тан.
== Барионăн хисепĕ ==
== Çавăн пекех пăхăр ==
* [[Барионсен шучĕсем]]
* [[Гиперонсем]]
* [[Пентакварк]]сем
[[Категори:Барионсем]]
| |||