|
'''ТӳменТĕмен''' — [[ТӳменТĕмен облаçĕ]]н тĕп хули.
== Тавралăхĕ ==
Хула [[Анăç Çĕпĕр]]те, [[Typă (юханшыв)|Турă]] шывĕ çинче вырнаçнă.[[ Мускав]]а çитме 2144 çухрăм. Çĕр лаптăкĕ 235 çм². Кунта Çĕпĕрвитĕр магистралĕн чукун çул çыххи, юханшыв порчĕ, тĕнче аэропорчĕ — «Рощино», вырăнти — «Плеханово» пур.
Климачĕ континенталлă, пĕрмай хăвăрт улшăнуллă çанталăк. Вăтам температура кăрлачра −17 °С (чи сивви −49 °С). Вăтам температура утăра +18 °С, чи шăрăххи +38 °С.
== Истори ==
[[1586]] çулхи [[утă, 29]] Чимги-Тура (Чинги-Тура) карманĕ патĕнче, Фёдор Иванович патша хушнипе ТӳменТĕмен сыхлавне никĕсленĕ. Ун çинчен çапла çырнă: <blockquote>«Лета 7093 ([[1586]]) посланы воеводы с Москвы Василие Борисов Сукин, да Иван Мясной, да письменный голова Данило Чулков с тремя сты человек, поставиша град Тюмень июля в 29 день, еже Чимги слых…»</blockquote> Карман валли анлă сăмсаха суйласа илнĕ, анăç енчен — çырмасем, [[ ТӳменТĕмен (юханшыв)| ТӳменТĕмен]] шывĕ, тухăç енче — [[Турă (юханшыв)|Турă]] шывĕ.
ТӳменТĕмен [[Вăтам Ази]]рен [[Атăлçи]]не пыракан авалхи караван çулĕ çинче ларать. Вăл çулăн пайне «ТӳменТĕмен туртăмĕ» тенĕ, уншăн [[Кăнтăр Çĕпĕр]]ти куçса çӳрекенсем пĕр-пĕринпе ĕмĕр-ĕмĕрĕпе кĕрешнĕ. Шыв çулĕсемпе ТӳменТĕмен хули Аякри Çурçĕр тата Инçе Тухăç çĕрĕсемпе çыхăнать. Малтан хулара хĕсмет çыннисем пурăнннă: боярсем, стрелецсем, казаксем. Кунтах [[1605]] çулта [[Çĕпĕр]]ти пĕрремĕш Ям слободине никĕсленĕ.
[[XVIII ĕмĕр]] пуçламăшĕнче ТӳменТĕмен [[Раççей]] Çĕпĕрĕн [[Китай]]па сутă-илӳ тумалли çыхăнăвĕн çыххи пулса тăнă. Хула хăй йышăннă çĕр лаптăкне анлăлатнă. [[Тимĕрçĕ]] ĕçĕ, чансем шăратас, сăран промыçлĕ ĕçĕ хăвăрт аталана тытăннă. [[XIX ĕмĕр]]те хулан аталану ярăмĕ пуçланать. Çак вырăнтан [[материк]] варрине пĕрремĕш çĕруçакансем тухса кайнă, Çĕпĕрти пĕрремĕш пăрахутсем кунтан шыва тухнă, ТӳменреТĕменре пĕрремĕш православи хăрамĕсем уçăлнă, чукун çул, шыв пăрăхĕсем хунă, телеграфа ĕçе кĕртнĕ. Паянкунхи ТӳменТĕмен — пысăк промыçлă тĕпĕ, тĕпчев, культура тата спорт хули. Юлашки çулсенче хула питĕ хытă улшăнса кайнă. Çĕнĕ микрорайонсем, автомобиль çулĕсем, кĕперсем тунă, урамсене сарлăлатнă.
== Каçăсем ==
* [http://tyumen-city.ru/ ТюменĕнТĕменĕн Официаллă сайчĕ]
* [http://tyumen.2gis.ru/ Карта-справочник, ТюменьТĕмен хули]
* [http://3.tyumen.ru/ ТюменьТĕмен хулин ресурссен каталогĕ]
* [http://www.uralpro.ru/ ТюменьТĕмен Патшалăхăнофициаллă мар Порталĕпорталĕ, ĕç вакансисемвырăнĕсем]
* [http://www.utmn.ru/ ТюменьТĕмен Патшалăх Университечĕ]
* [http://www.tsogu.ru/ ТюменьТĕменти Патшалăхнефтьпе Нефтьгаз тата газПатшалăх Университечĕ]
[[Категори:ТӳменТĕмен облаçĕ]]
[[ar:تيومين]]
| 