Тĕмен: версисем пӗр-пӗринчен уйрӑлса тӑни

Контента кӑларса петӗмӗр Контента хушрӑмӑр
п «Тюмень» «Тӳмен» çине куçарнă:
Тӳрлетӗве ӑнлантарман
1-мĕш йĕрке:
'''ТюменьТӳмен''' — [[ТюменьТӳмен облаçĕ]]н тĕп хули.
== Тавралăхĕ ==
 
Хула [[Анăç Çĕпĕр]]те, [[TypаTypă (юханшыв)|Турă]] шывĕ çинче вырнаçнă.[[ МускаваМускав]]а çитме Москвы 2144 çухрăм. Çĕр лаптăкĕ 235 çм². ТрансçĕпĕрКунта Çĕпĕрвитĕр магистралĕн чукун çул çыххи., Юханшывюханшыв порчĕ., Тĕнчетĕнче аэропорчĕ «Рощино», местныйвырăнти — «Плеханово» пур.
== Географи ==
== Климачĕ ==
 
Климачĕ континенталлă., Часахпĕрмай хăвăрт улшăнуллă çанталăк. Вăтам температура, кăрлачкăрлачра −17 °С (чи сивви −49 °С). Вăтам температура утăутăра +18 °С, чи шăрăххи +38 °С.
Хула [[Анăç Çĕпĕр]]те, [[Typа]] шывĕ çинче вырнаçнă. Мускава çитме Москвы 2144 çухрăм. Çĕр лаптăкĕ 235 çм². Трансçĕпĕр магистралĕн чукун çул çыххи. Юханшыв порчĕ. Тĕнче аэропорчĕ «Рощино», местный — «Плеханово».
 
== Климат ==
 
Климачĕ континенталлă. Часах хăвăрт улшăнуллă çанталăк. Вăтам температура, кăрлач −17 °С (чи сивви −49 °С). Вăтам температура утă +18 °С, чи шăрăххи +38 °С.
 
== Истори ==
[[1586]] çулхи [[утă, 29]] Чимги-Тура (Чинги-Тура) карманĕ патĕнче, Фёдор Иванович патша хушнипе ТюменьТӳмен острогнесыхлавне никĕсленĕ. Ун çинчен çапла çырнă: <blockquote>«Лета 7093 ([[1586]]) посланы воеводы с Москвы Василие Борисов Сукин, да Иван Мясной, да письменный голова Данило Чулков с тремя сты человек, поставиша град Тюмень июля в 29 день, еже Чимги слых…»</blockquote> Карман валли анлă сăмсаха суйласа илнĕ, анăç енчен — çырмасем, Тюменка[[Тӳмен (юханшыв)|Тӳмен]] шывшывĕ, тухăç енче — [[ТураТурă (юханшыв)|Турă]] шывĕ.
 
ТюменьТӳмен [[Вăтам АзиренАзи]]рен Атăлçине[[Атăлçи]]не пыракан авалхи караван çулĕ çинче ларать. Вăл çулăн пайне тюмень«Тӳмен туртăмĕ» тенĕ, уншăн [[Кăнтăр ÇĕпĕртиÇĕпĕр]]ти кочевникĕсемкуçса çӳрекенсем пĕр-пĕринпе ĕмĕр-ĕмĕрĕпе кĕрешнĕ. Шыв çулĕсемпе ТюменьТӳмен Крайнийхули Аякри Çурçĕр тата АякриИнçе Тухăç çĕрĕсемпе çыхăнать. Малтан хулара хĕсмет çыннисем пурăнннă: боярсем, стрелецсем, казаксем. Кунтах [[1605]] çулта [[Çĕпĕр]]ти пĕрремĕш Ям слободине никĕсленĕ.
[[1586]] çулхи [[утă, 29]] Чимги-Тура (Чинги-Тура) карманĕ патĕнче, Фёдор Иванович патша хушнипе Тюмень острогне никĕсленĕ. Ун çинчен çапла çырнă: «Лета 7093 (1586) посланы воеводы с Москвы Василие Борисов Сукин, да Иван Мясной, да письменный голова Данило Чулков с тремя сты человек, поставиша град Тюмень июля в 29 день, еже Чимги слых…» Карман валли анлă сăмсаха суйласа илнĕ, анăç енчен — çырмасем, Тюменка шыв, тухăç енче —[[Тура]] шывĕ.
 
[[XVIII ĕмĕр]] пуçламăшĕнче ТюменьТӳмен [[Раççей]] Çĕпĕрĕн [[Китай]]па сутă-илӳ тумалли çыхăнăвĕн çыххи пулса тăнă. Хула хăйĕнхăй йышăннă çĕр лаптăкне анлăлатнă. [[Тимĕрçĕ]] ĕçĕ, чансем шăратас, сăран промыçлĕ ĕçĕ хăвăрт аталана тытăннă. [[XIX ĕмĕр]]те хулан аталану ярăмĕ пуçланать. Çак вырăнтан [[материк]] варрине пĕрремĕш çĕруçакансем тухса кайнă, Çĕпĕрти пĕрремĕш пăрахутсем кунтан шыва тухнă, ТюменьреТӳменре пĕрремĕш православи хăрамĕсем уçăлнă, чукун çул, шыв пăрăхĕсем хунă, телеграфа ĕçе кĕртнĕ. Паянкунхи ТюменьТӳмен — пысăк промыçлă тĕпĕ, тĕпчев, культура тата спорт хули. Юлашки çулсенче хула питĕ хытă улшăнса кайнă. Çĕнĕ микрорайонсем, автомобиль çулĕсем, кĕперсем тунă, урамсене сарлăлатнă.
Тюмень Вăтам Азирен Атăлçине пыракан авалхи караван çулĕ çинче ларать. Вăл çулăн пайне тюмень туртăмĕ» тенĕ, уншăн Кăнтăр Çĕпĕрти кочевникĕсем пĕр-пĕринпе ĕмĕр-ĕмĕрĕпе кĕрешнĕ. Шыв çулĕсемпе Тюмень Крайний Çурçĕр тата Аякри Тухăç çĕрĕсемпе çыхăнать. Малтан хулара хĕсмет çыннисем пурăнннă: боярсем, стрелецсем, казаксем. Кунтах [[1605]] çулта [[Çĕпĕр]]ти пĕрремĕш Ям слободине никĕсленĕ.
 
== Каçăсем ==
[[XVIII ĕмĕр]] пуçламăшĕнче Тюмень [[Раççей]] Çĕпĕрĕн [[Китай]]па сутă-илӳ тумалли çыхăнăвĕн çыххи пулса тăнă. Хула хăйĕн лаптăкне анлăлатнă. [[Тимĕрçĕ]] ĕçĕ, чансем шăратас, сăран промыçлĕ ĕçĕ хăвăрт аталана тытăннă. [[XIX ĕмĕр]]те хулан аталану ярăмĕ пуçланать. Çак вырăнтан [[материк]] варрине пĕрремĕш çĕруçакансем тухса кайнă, Çĕпĕрти пĕрремĕш пăрахутсем кунтан шыва тухнă, Тюменьре пĕрремĕш православи хăрамĕсем уçăлнă, чукун çул, шыв пăрăхĕсем хунă, телеграфа ĕçе кĕртнĕ. Паянкунхи Тюмень — пысăк промыçлă тĕпĕ, тĕпчев, культура тата спорт хули. Юлашки çулсенче хула питĕ хытă улшăнса кайнă. Çĕнĕ микрорайонсем, автомобиль çулĕсем, кĕперсем тунă, урамсене сарлăлатнă.
 
== Урăх çĕртре кăтартни ==
 
* [http://tyumen-city.ru/ Тюменĕн Официаллă сайчĕ]
Йӗрке 25 ⟶ 19:
* [http://www.utmn.ru/ Тюмень Патшалăх Университечĕ]
* [http://www.tsogu.ru/ Тюмень Патшалăх Нефть тата газ Университечĕ]
 
[[Категори:Тӳмен облаçĕ]]
 
[[ar:تيومين]]