Юн ушкăнĕ
Юн ушкăнĕ — углеводсемпе белоксен ятарлă ушкăнĕсене идентификацилес меслечĕпе палăртнă чĕрчун эритроцисен мембранисенчи эритроцитăн индивидуал антиген пахалăхĕсене çырса кăтартни.
Çыннăн темиçе антиген системине уçнă.
Тĕпчев кун-çулĕПравить
Юн ушкăнне палăртмалли ăслай биохими никĕсĕПравить
- Çын эритроцитăн мембранинче 300 ытла тĕрлĕ антиген детерминанти, вĕсен молекула тытăмне хромосома локусĕсен ген аллелĕсемпе килĕшӳллĕ кодăланă. Çав аллелĕсен тата локуссен шучĕ халĕ те пĕтемпех паллă мар.
- «Юн ушкăнĕ» термин тĕрлĕ йышлă аллель генăсемпе (тĕслĕхрен, AB0 системăри A, B тата 0 пек) тĕрĕслесекен уçăмлă локуссемпе, эритроцит антигенĕсен системине пахалать. «Юн тĕсĕ» унăн антиген фенотипне (тулли антиген «портречĕ», е антиген профилĕ), юн ушкăн генĕсен пĕтĕм комплексĕн серологи çыравне, — юнăн пĕтĕм ушкăнлă антиген пахалăхĕсене кăтартать.
- Çын юн ушкăнĕн икĕ паллă классификацийĕ — AB0 системи тата резус-система.
Çаплах, урăх антигенсен 46 класĕ пулни паллă, çапах вĕсенчен чылайăшĕ, AB0 тата резус-фактор пек, пĕрмаях тĕл пулмаççĕ.
Юн ушкăнне тĕслениПравить
AB0 системиПравить
...
Çыннăн юн плазминче α тата β агглютининсем, эритроцитсенче — A тата B агглютиногенсем пулма пултараççĕ, çав чухне A тата α белоксенчен пĕри кăна пур, çавăн пекех — B тата β белоксемшĕн те.
Çапла, усă курмалли тăватă комбинации пур; то, какая из них характерна для данного человека, определяет его группу крови[1]:
- α тата β: пĕрремĕш (0)
- A тата β: иккĕмĕш (A)
- α тата B: виççĕмĕш (B)
- A тата B: тăваттăмĕш (AB)
Rh-системи (резус-системи)Править
Резус-фактор — антиген (белок), вăл хĕрлĕ юн телецĕсем (эритроцитсем) çийĕнче пулать. Ăна 1919 çулта упăте юнĕнче, каярах — çыннăн юнĕнче те — тупнă. 85 % яхăн европейсен (99 % индейсемпе азиатсен) резус-фактор пур, çапла ĕнтĕ пурлă резус-фактор шутланать. 15 % (7 % африкансен) çуккисен вара — çуклă резус-фактор. Резус-фактор çуралакан пепкен гемолитика сарамакĕ иммунăланнă амăшĕпе хырăмри пепкин юн пĕчĕк кĕлеткисен резус-хирĕçĕвне хормăлас чухне паллă ĕç тăвать. Резус-фактор — 40 антигенăллă сас паллисемпе, цифрăсемпе тата урăх символсемпе кăтартакан кăткăс система. Часах D (85 %), С (70 %), Е (30 %), е (80 %) тĕслĕ резус-антигенсем тĕл пулаççĕ — вĕсем чи хăват антигенлăхпа палăраççĕ. Резус-системин виçинче пĕр ятлă агглютининсем çук, анчах та вĕсем пулса тухма пултараççĕ, эхер те çуклă резуслă çынна пурлă резус юна ярса парсассăн.
Урăх системăсемПравить
Çак саманта юн антиген системисен вуншар ушкăнне, çав шутра Дафф, Келл, Кидд, Льюис тата ур. Системисем, тĕпченĕ. Тĕпчесе палăртнă тата пахаланă юн ушкăн системисен йышĕ пĕрмаях ӳссе пырать.
КеллПравить
Келл (Kell) ушкăн системи шутне 3 юн ушкăнне —К—К, К—k, k—k — тăвакан 2 антиген кĕрет. Келл системин антигенĕсем хастарĕпе резус системи хыççăн иккĕмĕш вырăнта тăраççĕ. Вĕсем çире пурри, юн ярса панă чухне сенсибилизаци тума пултараççĕ; çуралакан пепкен гемолити чирĕ чухне тата гемотрансфузи йывăрлăхĕсем.[2]
КиддПравить
Кидд (Kidd) ушкăн системине 3 юн ушкăннне — lk (a+b-), lk (A+b+) и lk (a-b+)— тăвакан 2 антиген кĕрет. Кидд системин антигенĕсен çаплах изоиммуни хаклăхĕсем пур тата çуралнă пепкен гемолитипе чирлеме пултарать тата гемотрансфузи йывăрлăхĕсем пулса тухма пултараççĕ.
ДаффиПравить
Даффи (Duffy) ушкăн системине 3 юн ушкăнне — Fy (a+b-), Fy (a+b+) тата Fy (a-b+) — тăвакан 2 антиген кĕрет. Даффи системин антигенĕсем сайра чухне сенсибилизаци тата гемотрансфузи йывăрланăхĕсем тухма пултараççĕ.
MNSsПравить
MNSs ушкăн системи кăткăсси пулать; вăл 9 юн ушкăнĕнчен тытăнса тăрать. Çак системăн антигенĕсем хастар, изоиммунлă антикĕлетке тума пултараççĕ, вăл вара юн ярса панă чухне пĕрлешенӳсĕрлĕхе илсе çитерет;
ПĕрлешĕнӳлĕхПравить
AB0 юн ушкăнĕсен пĕрлешенӳлĕх теорийĕ юн куçарса пама пуçланă чухне, Иккĕмĕш Тĕнче вăрçи вăхăтĕнче, донор юнĕ çав тери çителĕксĕр самантра, çуралать.
Донорсемпе реципиентсен юнĕ «пĕрлешенӳллĕ» юн ушкăнĕллĕ пулмалла. Раççейре пĕр ушкăнлă юна çеç куçарма пама юрать.
....
| Реципиент | Донор | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| O(I)Rh− | O(I)Rh+ | B(III)Rh− | B(III)Rh+ | A(II)Rh− | A(II)Rh+ | AB(IV)Rh− | AB(IV)Rh+ | |
| AB(IV)Rh+ | X | X | X | X | X | X | X | X |
| AB(IV)Rh− | X | X | X | X | ||||
| A(II)Rh+ | X | X | X | X | ||||
| A(II)Rh− | X | X | ||||||
| B(III)Rh+ | X | X | X | X | ||||
| B(III)Rh− | X | X | ||||||
| O(I)Rh+ | X | X | ||||||
| O(I)Rh− | X | |||||||
Плазма пĕрлешенӳлĕхĕПравить
| Реципиентăн юн тĕсĕ | Донор пулма пултарать | |||
|---|---|---|---|---|
| O | O | |||
| A | O е A | |||
| B | O е B | |||
| АВ | Кирек епле юн ушкăнĕ | |||
Юн ушкăнне палăртниПравить
AB0 системипе юн ушкăнне палăртниПравить
Проба на индивидуальную совместимость по системе AB0Править
Юн ушкăнĕн хыпарĕпе уса курассиПравить
Юна ярса паниПравить
Юн ушкăнĕсен çыхăнăвĕ тата сывлăхПравить
АB0 юн ушкăнĕпе резус-фактор çершывсем тăрăх саралниПравить
| Çĕршыв | O+ | A+ | B+ | AB+ | O− | A− | B− | AB− |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Австрали[3] | 40 % | 31 % | 8 % | 2 % | 9 % | 7 % | 2 % | 1 % |
| Австри[4] | 30 % | 33 % | 12 % | 6 % | 7 % | 8 % | 3 % | 1 % |
| Бельги[5] | 38 % | 34 % | 8,5 % | 4,1 % | 7 % | 6 % | 1,5 % | 0,8 % |
| Бразили[6] | 36 % | 34 % | 8 % | 2,5 % | 9 % | 8 % | 2 % | 0,5 % |
| Канада[7] | 39 % | 36 % | 7,6 % | 2,5 % | 7 % | 6 % | 1,4 % | 0,5 % |
| Дани[8] | 35 % | 37 % | 8 % | 4 % | 6 % | 7 % | 2 % | 1 % |
| Эстони[9] | 30 % | 31 % | 20 % | 6 % | 4,5 % | 4,5 % | 3 % | 1 % |
| Финлянди[10] | 27 % | 38 % | 15 % | 7 % | 4 % | 6 % | 2 % | 1 % |
| Франци[11] | 36 % | 37 % | 9 % | 3 % | 6 % | 7 % | 1 % | 1 % |
| Германи[12] | 35 % | 37 % | 9 % | 4 % | 6 % | 6 % | 2 % | 1 % |
| Китай[13] | 40 % | 26 % | 27 % | 7 % | 0,31 % | 0,19 % | 0,14 % | 0,05 % |
| Исланди[14] | 47,6 % | 26,4 % | 9,3 % | 1,6 % | 8,4 % | 4,6 % | 1,7 % | 0,4 % |
| Ирланди[15] | 47 % | 26 % | 9 % | 2 % | 8 % | 5 % | 2 % | 1 % |
| Израиль[16] | 32 % | 34 % | 17 % | 7 % | 3 % | 4 % | 2 % | 1 % |
| Çĕнĕ Зеланди[17] | 38 % | 32 % | 9 % | 3 % | 9 % | 6 % | 2 % | 1 % |
| Норвеги[18] | 34 % | 42,5 % | 6,8 % | 3,4 % | 6 % | 7,5 % | 1,2 % | 0,6 % |
| Польша[19] | 31 % | 32 % | 15 % | 7 % | 6 % | 6 % | 2 % | 1 % |
| Сауд Аравийĕ[20] | 48 % | 24 % | 17 % | 4 % | 4 % | 2 % | 1 % | 0,23 % |
| Испани[21] | 36 % | 34 % | 8 % | 2,5 % | 9 % | 8 % | 2 % | 0,5 % |
| Швеци[22] | 32 % | 37 % | 10 % | 5 % | 6 % | 7 % | 2 % | 1 % |
| Нидерландсем[23] | 39,5 % | 35 % | 6,7 % | 2,5 % | 7,5 % | 7 % | 1,3 % | 0,5 % |
| Турци[24] | 29,8 % | 37,8 % | 14,2 % | 7,2 % | 3,9 % | 4,7 % | 1,6 % | 0,8 % |
| Аслă Британи[25] | 37 % | 35 % | 8 % | 3 % | 7 % | 7 % | 2 % | 1 % |
| АПШ[26] | 37,4 % | 35,7 % | 8,5 % | 3,4 % | 6,6 % | 6,3 % | 1,5 % | 0,6 % |
AB0 юн ушкăнĕсен еткерлĕвĕПравить
В наследовании групп крови есть несколько очевидных закономерностей:
- Эхер те çуратакансен пĕрин те пулин I(0) юн ушкăнĕ, вĕсен ачисен IV(AB) юн ушкăнĕ çуралма пултараймасть, теприн кирек епле юн ушкăнĕ пулсан та.
- Эхер те çуратакансен (ашшĕпе амăшĕн) пĕрин I ушкăн юнĕ, вĕсен ачисен I ушкăн юнĕ кăна пулма пултарать.
- Эхер те çуратакансен пĕрин II ушкăн юнĕ, вĕсен ачисен II е I ушкăн юнĕ кăна пулма пултарать.
- Эхер те çуратансен пĕрин III ушкăн юнĕ, вĕсен ачисен III е I ушкăн юнĕ пулма пултарать.
- Эхер те çуратансен пĕрин IV(AB) ушкăн юнĕ, вĕсен ачисен I(0) ушкăн юнлĕ ача çуралма пултараймасть, теприн çуратанĕн кирек епле ушкăн юнĕ пулсан та.
- Эхер те ашшĕпе амăшĕн пĕрин II е III, теприн ылмашуллă III е II ушкăн юнĕ пулсан, вĕсен ачисен кирек епле ушкан юнĕ пулма пултарать.[27]
Урах варианчĕсене таблицăра кăтартнă:
АсăрхавсемПравить
- ^ Çакăн пек нумерлессине Раççейре йышăннă. АПШ-ра вăл урăхла пулнă. Пăтрашăнуран тухас тĕллевпе, АПШ-па Европăра (Раççейсĕр пуçне) цифрăпа нумерлессинчен AB0 нотацине куçрĕç.
- ^ «Группы крови системы Kell», Москва, 2006, 180 с авт. С. И. Донсков, И. В. Дубинкин.
- ^ Blood Types — What Are They?, Australian Red Cross
- ^ Austrian Red Cross — Blood Donor Information
- ^ Rode Kruis Wielsbeke — Blood Donor information material Архивленĕ 26 Чӳк уйӑхӗн 2010 çулта.
- ^ Tipos Sanguíneos
- ^ Types & Rh System, Canadian Blood Services Архивленĕ 4 Чӳк уйӑхӗн 2014 çулта.
- ^ Frequency of major blood groups in the Danish population.
- ^ Veregruppide esinemissagedus Eestis Архивленĕ 27 Ҫу уйӑхӗн 2010 çулта.
- ^ Suomalaisten veriryhmäjakauma Архивленĕ 30 Ҫу уйӑхӗн 2012 çулта.
- ^ Les groupes sanguins (système ABO) (French). Centre Hospitalier Princesse GRACE - Monaco. C.H.P.G. MONACO (2005). Тĕрĕсленĕ 15 Утӑ уйӑхӗн 2008.
- ^ de:Blutgruppe#Häufigkeit der Blutgruppen
- ^ Blood Donation, Hong Kong Red Cross Архивленĕ 7 Ака уйӑхӗн 2009 çулта.
- ^ Blóðflokkar
- ^ Irish Blood Transfusion Service/Irish Blood Group Type Frequency Distribution Архивленĕ 28 Ҫу уйӑхӗн 2009 çулта.
- ^ The national rescue service in Israel
- ^ What are Blood Groups? — NZ Blood
- ^ Norwegian Blood Donor Organization Архивленĕ 24 Утӑ уйӑхӗн 2011 çулта.
- ^ Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa we Wrocławiu
- ^ Fequency of ABO blood groups in the eastern region of Saudi Arabia Архивленĕ 27 Ҫу уйӑхӗн 2010 çулта.
- ^ Federación Nacional de Donantes de Sangre/La sangre/Grupos Архивленĕ 10 Кӑрлач уйӑхӗн 2010 çулта.
- ^ Frequency of major blood groups in the Swedish population. Архивленĕ 24 Чӳк уйӑхӗн 2010 çулта.
- ^ Voorraad Erytrocytenconcentraten Bij Sanquin (Dutch). Тĕрĕсленĕ 27 Пуш уйӑхӗн 2009.
- ^ Turkey Blood Group Site. Архивленĕ 29 Ҫу уйӑхӗн 2010 çулта.
- ^ Frequency of major blood groups in the UK. Архивленĕ 11 Юпа уйӑхӗн 2009 çулта.
- ^ Blood Types in the U.S. Архивленĕ 12 Ҫӗртме уйӑхӗн 2010 çулта.
- ^ Среднестатистически. Но у каждой конкретной пары ребёнок наследует только родительские генотипы, таким образом, при отсутствии у одного родителя аллеля 0 их дети не могут родиться с I группой.
КаçăсемПравить
- Юн ушкăнне улăштарма пулать Архивленĕ 21 Утӑ уйӑхӗн 2009 çулта.
- Австрали хĕрачин пĕвере улăштавнă хыççăн юн ушкăнĕ улшăннă
- Тĕрлĕ халăхсен юн ушкăнĕн таблици
- Тĕнчере юн ушкăнĕ саралнин картти Архивленĕ 11 Раштав уйӑхӗн 2009 çулта.