Шăнасем
| Шăнасем | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Килти шăна (Musca domestica) | ||||||||||||||
| Ăслăх классификацийĕ | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
| Латинла çырни | ||||||||||||||
| Категори:Brachycera | ||||||||||||||
|
Шăнасем — икĕ çунатлисен лат. Diptera ушкăнне кĕрекен хурт-кăпшанкăсем. Чи малтанах пур икĕ çунатлă хурт-кăпшанкăсене, (вăрăмтунасене те), шăнасен шутне кĕртнĕ. Икĕ çунатлисене тĕпчесе пĕлнĕ май шăнасен вырăнĕ систематикара улшăнсах тăнă.
Пуçĕ çинче кăткăс калăпăшлă куçĕсем, кĕске кăна виçĕ пайлă мăйăхсем тата çулакан, чиксе е касса ĕмекен çăвар органĕсем вырнаçнă.
Шăнасем тĕрлĕ апат (çын апачĕ е каяшĕ; йăлмакаллă ÿтрен тухакан шыв, экскрементсем, çынăн е чĕрчунăн юнĕ; ÿсен-тăран шĕвекĕ) çисе пурăннипе уйрăлса тăраççĕ. Хăшпĕр тĕсĕсем ÿссе çитсен апат çимеççĕ те. Шăнасем тискер çутçанталăкрисем тата синантроплисем, экологилле çын пурăнакан вырăнта пурăнаканнисем пур. Синантроплă шăнасем çынпа килти выльăх сывлăхĕшĕн хăрушлă.
Шăнасем ÿнерте тата фольклорта тĕл пулаççĕ: юмахсемпе халапсен, юптарусен, фильмсен пайташĕсем пулса тăраççĕ. Шăнасене тĕрлĕ фразеологизмсем халалланă.
Вуламалли
тӳрлет- Мухи // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Горностаев Г. Н. Насекомые СССР. М. Мысль. 1970. 372 с.
- Дербенева-Ухова В. П. Синантропные мухи // В кн.: Руководство по медицинской энтомологии. М.: Медицина, 1974, С.176-203.
- Захваткин Ю. А. Курс общей энтомологии. М. Колос, 2001.
- Кривошеина Н. П., Кривошеина М. Г. Определитель двукрылых насекомых подотряда Brachycera-Orthorrhapha по личинкам. М.: Товарищество научных изданий КМК. 2015. 384 c.
- Родендорф Б. Б. Система и филогенез двукрылых//Систематика и эволюция двукрылых насекомых. Л: ЗИН АН СССР. 1977. С.81-88.
- Зимин Л. С., Эльберг К. Ю. Сем. Muscidae — настоящие мухи // Определитель насекомых Европейской части СССР в пяти томах. Т. V. Двукрылые, блохи. Ч. 2. / Под общ. ред. чл.-корр. АН СССР Г. Я. Бей-Биенко. Л.: Наука, 1970. С. 511—595.
- Нарчук Э. П. Определитель семейств двукрылых насекомых (INSECTA: DIPTERA) фауны России и сопредельных стран (с кратким обзором семейств мировой фауны)// Труды Зоологического института РАН, Том 294, С-Пб, 2003. С.1 — 250.
Каçăсем
тӳрлет- 2011 ҫулхи Чӳк уйӑхӗн 5-мӗшӗнче [https://web.archive.org/web/20111105045350/http://www.nature-archive.ru/insects/mukha.php архивланӑ. Био-энциклопедия](2012 çулхи Кӑрлач уйӑхӗн 9-мĕшĕнче тĕрĕсленĕ.)