Ку ăнлава Кăшман тенипе ан пăтраштарăр
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Чĕкĕнтĕр (пĕлтерĕшсем) пăхăр.
Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Кăшман (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Чĕкĕнтĕр (лат. Béta vulgáris, выр. Свёкла) - Пӗр ҫулхи, ик çулхи тата нуммай ҫулчен ӳсекен курăк. Хăш пĕр чăвашсем «Кăшман» теме пултараççĕ.

Чĕкĕнтĕрĕн ак çакнашкал айтĕсĕсем пур:

«Шĕкентĕр» тесе («чĕкĕнтĕр» мар!) кишĕре калама пултарççĕ. Анчах та ку диалект сăмахĕ çеç.

Пылак чĕкĕнтĕр тӳрлет

(выр. Сахарная свёкла) ку çимĕçрен тутлă та пылак сахăр тăваççĕ.

Выльăх чĕкĕнтĕрĕ тӳрлет

(выр. Кормовая св́ёкла) - выльăх чĕрлĕхсене çитермелли чĕкĕнтĕр Совет союсăн культивиоват тунă корм.

Хĕрлĕ чĕкĕнтĕр — çамрăклăх вăрттăнлăхĕ тӳрлет

Вăтам ĕмĕрсенчи Францире чĕкĕнтĕрпе организма тасатнă. Пĕр эрне хушши ирхине выç варла - çур стаккан, кун каçипе тата 200 мл чĕкĕнтĕр сеткенĕ ĕçнĕ. Чĕкĕнтĕрте клетчатка, органика кислотисем, сахăр, витаминсем, тимĕр, кобальт, кальци, фосфор, магни, бетаин пур. Çавăн пекех унра йод тата пектин нумай. Яланах çамрак курăнас килет -и? Хĕрлĕ чĕкĕнтĕр çи: унра Р витамин пур, вăл юн тымарăсене çиреплетет, ас туса юлассине лайăхлатать.

Хĕрлĕ чĕкĕнтĕр сиплевĕ тӳрлет

Чĕкĕнтĕр сеткенĕ юн юхнине чарать, юн пусăмне пĕчĕклетет. Кейӳ Руçĕнче чĕрĕ çимĕçе хырса суран, ыратакан шăл çине хунă,сунас ерсен пиçнин сĕткенне сăмсана тумлатнă. Чĕкĕнтĕр тымарне çунтарса кĕл тунă та пыл хушса кукшаланнă вырăна сĕрнĕ.

Хĕрлĕ чĕкĕнтĕрти бетанинпа бетаин организма шлаксенчен, холестеринран тасатма пулашать, япаласен ылмашавне лайахлатать, иммунитета çирĕплетет.

Паян та чĕкĕнтĕр сĕткенне терлĕ чир-чĕртен сывалма усă кураççĕ. Ăна авитаминоз, анемии чухне ĕçеççĕ. Чĕрепе, вар-хырăмпа аптăракансем апат умĕн 15- 20 минут маларах сыпаççĕ.

Ӳслĕк тарăхтарать- и е пыр ыратать -и? Чĕкĕнтĕре пĕçерĕр те хуппине тасатса сăтăрса хырăр, сĕткенне марльă витĕр сарăхтарăр. Унпа кунне виçĕ хут апат умĕн пыра чӳхемелле. Тула тухайманнипе аптăрасан пĕçернĕ чĕкĕнтĕре тип çупа пăтратса выç варла çийĕр.

Шăл ыратсан чĕрĕ чĕкĕнтĕр татăкне шăл туни тĕлне тытăр.

Ăнсăртран ал-урана касрăр- и?Мамăка чĕкĕнтĕр сеткенĕпе йĕпетер те сурана тытăр — юн юхма чарăнĕ.

Ӗлĕк нимĕç çĕр ĕçтĕшĕсем пурнăç тату та укçаллă пултăр тесе Çĕнĕ Çула пӳрте хĕрлĕ чĕкĕнтĕр илсе кĕнĕ. Авалхи Грецире вара пачах урăхла — çак çимĕç харкашу, тавлашу палли шутланнă. Анчах та чĕкĕнтĕр ал айĕнче пулни пите аван, темрен те сипленме пулăшать. Пахчара ӳсекен çимĕç сывлăхшăн сĕре усăллă. Халăх медицини те чылай чухне унпа усă курать.

Вуламалли тӳрлет

  • Красочкин В. Т., Свёкла, М. — Л.,1960;
  • Карпенко П. В., Свекловодство, 3 изд., М., 1964;
  • Сортоописание овощных бахчевых культур и кормовых корнеплодов, М., 1965;
  • Биология и селекция сахарной свёклы, М., 1968; * Культурная флора СССР, т. 19 — Корнеплодные растения, Л., 1971.
 
Хĕрлĕ Чĕкĕнтĕр