Хура кÿрен

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Кӳрен (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

«Пăсара» ыйтни кунта куçать; çавăн пекех урăх пĕлтерĕшсене пăхăр.

Хура пăсара, е хура кÿрен — çур метртан кĕскерех чĕрчун, йывăрăшĕпе пĕр килограмран иртет. Хура пăсарана вăрман пăсари теççĕ пулсан та вăл пысăк вăрмансене килĕштерсе каймасть. Ытларах пĕчĕк вăрмансенече, катасенче, вĕтĕлĕхсенче, хăвасенче сарăлнă. Пирĕн тăрăхра пăсарасем кил-çурт çывăхне те вырнаçаççĕ. Пăсара каç пулсан апат шырама тухать. Кăнтăрла çын куçне курăнасран хăрать. Кил-çурт таврашĕнче хур-кăвакал, чăх чĕпписене тапăнса пысăк сиен кӳрет. Апла пулин те пăсаран тĕп апачĕ - тĕрлĕрен кăшлакан чĕрчунсем. Вĕсене пĕтерсе пăсарасем пысăк усă кӳреççĕ. Пăсара ами утă уйăхĕнче 4-6 çура тăвать. Пирĕн республикăра хура пăсара йышĕ 200-350 пуçа çитет.

Хура пăсара

Пăсара йĕрĕсем

В. Г. Егоров сăмахсарĕнчен:

Пăсара, «хорёк»; МК кӳзӳн, туркм., кумык, сасык гёзен, кирг. кӳзӧн, сасык кӳзӧн, казах. сасыккӳзен, к. калп. (сасык) кузен, узб. сассик кузан, алт. В, хак. кӳзен, уйг. Син. сасык кӧзӧн, башк., тат. (сасы) козән «хорёк»; тув, кӳзен «колонок», «куница»; монг. (Бурдуков) ӳмкил кӳрене «хорёк» (кӳренг «коричневый»); ср. калм. курн «хорёк». В древнее время и в чувашском языке для обозначения хорька, по-видимому, было слово кӳрен: по общему признанию венгерских лингвистов, венгры свое gӧrе́ny «хорёк» заимствовали из древнечувашского языка (Gоmbосг. BTLU 72—73). Слово пăсара возникло, вероятно, тоже давно: ср. удм. бызара (< чув.) «суслик» и мар. пушара «хорёк»; пăсара представляет собой древнее причастие от глагола пăсар (букв. «испускающий газы, ветры»); так назван он по характерному для него запаху; ср. уйг. сесикчи, азерб. гогарча, тур. кокарча «хорёк» (букв. «вонючка»); ср. русск. выхухоль от несохранившегося хухать «вонять»; у Даля: „И хохуля себя не хулит, даром что воняет“.

Çапла вара, «пăсара» тенине, ахăртнех, таксономи тулашĕнчи ят теме тивет.

Çавна май пĕр историе аса илни вырăнлă.

...Унтан: «Тĕнчере мĕн чупать?» — тесе ыйтрĕ <вĕрентевçĕ>. Ачасем: «Лаша, сурăх, качака путекки, сысна çури», — теççĕ. Эпĕ: «Пăсара чупать», — терĕм. Ачасем ахăл-ахăл кулса ячĕç. Учитель ман пата пырса хăлхаран тытрĕ те: «Эсĕ, ачам, вĕренме килнĕ е култарма-асма, аннӳ хыçне кайса вырт-ха», — тесе тĕртсех кăларса ячĕ. Эпĕ шкултан тухрăм та макăра-макăра килелле чупрăм.

— Анне, анне, — тетĕп куççуле шăла-шăла. — Пăсара чупмасть-им?

— Мĕнле чупмасть? Пĕтĕм чăх-чĕппе çавах пăвса пĕтерчĕ. Чăх мăйне татать те Карачăмсен вут шаршанĕ айне чупса кĕрсе пытанать.

Атте мана шкултан кăларса яни çинчен пĕлсен: «Тьфу! çав учитель пулать-и вара вăл», — тесе мăкăртатрĕ. Урама тухсан ачасем мăшкăллама тытăнчĕç. «Пăсара, пăсара», — тесе ăнран яратчĕç.