Тĕкĕлтура
| Тĕкĕлтура | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Ăслăх классификацийĕ | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
| Латинла çырни | ||||||||||||||||
| Bombus Latreille, 1802 | ||||||||||||||||
| Тĕссем | ||||||||||||||||
Тĕкĕлтурасен ят-йышĕ пăхăр | ||||||||||||||||
|
Тĕкĕлтурасем, çĕр пыл хурчĕсем (лат. Bombus) — чăн пыл хурчĕсем (Apidae) çемьине кĕрекен çурхах çунатлă хур-кăпшанкăсен ăрачĕ, пыл хурчĕсемпе нумай енчен çывăх шутланать. 300 яхăн тĕкĕлтура тĕсĕ Çурçĕр Евразире, Çурçĕр Америкăра, çурçĕр Африкăра, çаплах урăх регионсен тула çĕрĕсенче тĕл пулать.
Тытăмĕпе физиологиПравить
Тĕкĕлтуран кĕлетки, пыл хурчĕпе танлаштарсан, кӳпшек те лапсăркка. Пыл хурчĕсен пекех, тĕкĕлтура аçин сăнă çук.
Тĕкĕлтура сивĕ чухне те пурăнать: кăкăр мышцисене хăвăрт хускатса, хăйĕн кĕлеткине кирлĕ 30 °C çити ăшăтма пултарать. Çакна пула вăл ирех, сивĕ сывлăш чухнех, пĕрремĕш нектара пуçтарма ытти хуртсенчен маларах вĕçсе тухать.
АталануПравить
Личинкӑсен тӑватӑ стадийӗ. Личинкӑсем 10-14 кунран пуҫласа 14 кун аталанаҫҫӗ, унтан вара пурҫӑн кокон яваҫҫӗ, унта окукленеҫҫӗ. Пукане 14 кун аталанать. Ҫавна пула инфраимагональ стадийӗсене аталантарни 4-5 эрне пырать, тавралӑх температурине тата апат ҫителӗклӗ пулнине кура.
Хӑйсене мӗнле тытниПравить
Шмел-обществӑлла хурт-кӑпшанкӑ. Вӗсен йӑвинчи тӗп ӗҫсене пурнӑҫлакан, ӗрчетекен пысӑк тата пӗчӗк усӑсӑр рабочисем ҫине самоксем пайланаҫҫӗ. Шмел йӑвисенче ялан тенӗ пекех 100-200 уйрӑм пулать.[1]
Шмел-куккук (30-е яхӑн) паразитла пурнӑҫпа уйрӑлса тӑраҫҫӗ тата унччен Уйрӑм ӑрӑва Psithyrus уйӑрнӑ (халӗ Bombus йӑхӗнчи ӑру.
ФотопухăмПравить
Bombus hortorum
Шмель и наперстянка
.jpg)
_(2).jpg)
.jpg)
Bombus terrestris
Шмель и живокость (Delphinium)
Bombus lapidarius
Bombus hypnorum
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Bombus pascuorum
Bombus pratorum
.jpg)
.jpg)
Тĕрлĕ йышĕПравить
Çут çанталăкра 40 кĕçĕн ăратри 300 яхăн тĕс тĕкĕлтура пурăнать.
ТĕлĕнтермĕшсемПравить
«Аэродинамика енчен пăхсан тĕкĕлтура вĕçме пултараймасть. Анчах та тĕкĕлтура çакна пĕлмест, çавăнпа та вĕçет» текен шухăш пур.
Ку, паллах, халап ĕнтĕ. Самолёта çĕклекен хăвата шутламалли аэродинамика танлаштарăвĕсемпе килĕшӳллĕ, текĕлтура вĕçме пултараймасть. Хурт-кăпшанкă вĕçевĕн механики çав тери кăткăс, çавăнпа та çунатăн пиçĕлĕхне тата унăн çинчи чикĕ сийĕ тăнăç маррине шута илмелле.