Кĕçтин
Кĕçтин — килте ача çуралнă ятпа тăвакан уяв. Ҫак кун ӗлӗк ачапа ашшӗ-амӑшне курма чи ҫывӑх та хаклӑ ҫынсем ҫеҫ килетчӗҫ.
Чăваш чĕлхинчи кĕçтин сăмах вырăс чĕлхинчи крестины сăмахран пулса кайнă.
Йӑласем тӳрлет
Тин ҫуралнӑ ача патне ача-пӑчаллӑ хӗрарӑмсене ҫеҫ ҫӳреме юрать. Пирӗн вӑхӑтра хреснашшӗне тӑванӗсем ҫеҫ мар, ҫемьери юлташсем те килеҫҫӗ. Хреснашшӗсем валли яланах хаклӑ парнесем, нумай хӑнасем илсе килеҫҫӗ, кил хуҫи хӗрарӑмне сӗтел хатӗрлессипе ҫыхӑннӑ ытлашши пӑлханусенчен, пӑшӑрханусенчен хӑтарас тесе.
Авал ача ҫуратакан пӗрремӗш тата тӗп кӗлеткене асламӑшӗ, е эпи карчӑк (акушерка, приемница), ача ҫуратакан, сывлӑхлӑ ача ҫурални, амӑшӗн сывлӑхӗ сахал мар упранса тӑракан асламӑшӗ хисепленӗ. Эпи карчӑкӑн тата Унӑн Турри халӑх хушшинче халапсем, ваттисем, сӑмах-юмахсем нумай ҫӳренӗ, сӑмахран: "Турӑ пулӑштӑр, асанне алӑллӑ"; "асанне мар, тавҫӑрса ил"; "кашни асаннен хӑйӗн шухӑшӗ"; "Асанне килет, пурне те пулӑшать". Лайӑх асаннесем питӗ лайӑх пулнӑ, ун ҫинчен ваттисем: "эпи карчӑк тесе Сӗтӗреҫҫӗ", теҫҫӗ. Тӗне кӗртмелли йӑла ячӗсем те унпа — кукамай пӑтти, кукамай кукӑлӗсем.
Кукамай кукӑлӗсем-ҫӗпре чустинчен пӗҫернӗ вӗтӗ япаласем: плюшкӑсем, кӗлентӗрсем, булкӑсем, бантсем, чӗресем, лилисем, кӗлтесем, кӗлтесем, такансем, мулкач хӑлхисем, така мӑйракисем. Ӗлӗк ҫав кӑткӑс та кулӑшла булкӑсем тӑвас ӑсталӑха пекарь-ремесленниксем ҫеҫ мар, килти хӗрарӑмсем те чылайӑшӗ пӗлнӗ. Анчах килти условисенче кукамай кукӑлӗсем тӑвас искусство майӗпенех манӑҫа пуҫларӗ — магазинта туяннӑ тортсемпе пирожнӑйсене, кукамай кукӑлӗсене (1) усӑ курма пӑрахнӑпа пӗрех пачӗҫ.
Эпи карчӑксем шӳт туса кукӑльсем хуҫрӗҫ, тутине тутанса пӑхрӗҫ, праҫник сӗтелӗ хушшинче яшка ҫирӗҫ. Ачана курма килнӗ хӗрарӑмсене кукӑльпе хӑналарӗҫ (Беларуҫра ҫак кукӑлӗн авалхи ячӗ — "скрушок").
Ача ҫуратакансемпе хӗрессем хушшинче пӑтӑ та, эпи карчӑк пӗҫерсе, ача ҫуратакан пӳрте илсе пынӑ пӑтӑ та уйрӑммӑнах пысӑк вырӑн йышӑнса тӑрать. Пухӑннӑ ҫынсем пурте пӑтӑ чӳлмекне ҫӗмӗрме право пирки тавлашнӑ. Кукамай пӑтти (кутья) типӗ коливран (сӗткенлӗ) уйрӑлса тӑрать, Ӑна Раштав е Крещенски сӗтекльникре пусараҫҫӗ, мӗншӗн тесен вӑл "пуян", урӑхла каласан, ҫуллӑ, тутӑ та тутӑ. Ку вӑл сӗтел ҫинчи чи пысӑк чашӑк пулнӑ, вӗсене хӑналанӑ, тутӑ ҫинӗ,колива пӗрер турпас е пӗрер чей кашӑкӗ ҫинӗ. Ахаль пӑтӑпа танлаштарсан, шыва кӗртмелли пӑтта сӗтпе пӗҫернӗ, кӗрпине те сӗтпе йӗпетнӗ. Пӑтта сӗт, хӑйма, ҫу, ҫӑмарта пек тупӑш нумай хураҫҫӗ. Пӗҫернӗ пӑтта ҫурри таран пӗҫернӗ ҫӑмартасемпе илемлетеҫҫӗ. Тӗне кӗртмелли пӑтӑра чӑх е автан пӗҫернӗ, хӗрача е арҫын ача ҫуралнӑ. Пӑтӑпа пӗрле ҫӑмарта, студень, пӗҫернӗ окорок, драчена, пӳремеч тата кукамай кукӑлӗсем илсе килчӗҫ.
Праҫникри апат вӗҫӗнче," торг "пуҫлансан," кукамай пӑттине " паратчӗҫ, ку вара сехечӗ-сехечӗпе тӑсӑлатчӗ. Малтан чӑн-чӑн "бабин" пӑттине мар, ҫӗрулми, кавӑн тата кушак аҫине те илсе пынӑ.
Чи пысӑк хакне кум (ачан хреснашшӗ) панӑ. Ӑна пӑтӑ чӳлмекӗ лекнӗ, пӑтӑ чӳлмекӗ, пуҫ тӑррине ҫӳле ҫӗклесе, сӗтел кӗтессине ҫапӑнса ҫӗмӗрнӗ. Чӳлмек катӑкӗсем сирпӗнчӗҫ, пӑтӑ саланса кайрӗ. Алӑра мӗн юлнине кайран ҫиес тесе, сӗтел ҫине хучӗҫ. Укҫине е ҫамрӑк амӑшне ҫеҫ панӑ, е "хӗрарӑмпа"пӗрле пайланӑ. Пӑтта амӑшӗ кӑштах ҫисе янӑ, ыттине хӑнасем ҫинӗ, пӗр пайне хӑйсемпе пӗрле хӑйсен ачисем валли илнӗ. Ҫакӑн пек йӑла та ҫирӗпленет: килте ачасӑр ҫамрӑк тантӑшсем пулсан, чӳлмеке мӗн май килнӗ таран чӳлмекпе пӑтӑ ытларах сирпӗтмелле. Халӑх ӗненӗвӗсем тӑрӑх, ҫакӑ йӑх малаллахи ҫамрӑксене" тивӗҫтермелле " пулнӑ.
Тӗне кӗртнӗ ачана асламӑш пӑттипе, урӑхла каласан, хрен, пӑрӑҫ, горчица е тӑварпа, "Тутанса пӑх-ха, арӑм ҫуратма мӗнле пулнӑ, пылак-и, йӳҫӗ-и, тӑварлӑ-и", - тенӗ. Ҫамрӑк ашшӗ асламӑшӗн "кулӑшла" пӑттине ҫисе ямалла, уншӑн янӑравлӑ укҫапа тӳлемелле пулнӑ. Ҫамрӑк амӑшне, сӗт ҫиттӗр тесе, хуратул мӑйӑрӗ парнеленӗ. Славянсен Руҫри "бабин" пӑтти пулнӑ.
Асламӑшӗ вырӑнти ачасене пӑтӑпа хӑналанӑ, вӗсем тин ҫеҫ ҫуралнӑ ачана кӑмӑллаччӑр, вӑйӑсенче ӑна ан кӳрентерччӗр, хӑйсен хутне кӗрччӗр тенӗ.
Ача калаҫма юраттӑр, калаҫма юраттӑр, сӑмах хыҫҫӑн кӗсьене ан кӗртӗр, "пӑрҫа пек"тӑкӑнтӑр тесе, ачасене ытти тутлӑ апат — ҫимӗҫсем-мӑйӑр, пӑрҫа е пӑрҫа паратчӗҫ. Ача селӗппӗн, селӗппӗн калаҫать пулсан, ҫӑвара мӑйӑр, пӑрҫа е вӗтӗ чул тултармалла, таса выговор, илемлӗ калаҫу аталантармалла, "ҫӑварта пӑтӑ" ан пултӑр.
Пирӗн вӑхӑтра хӗрес пӑтти вырӑнне канфет, печени, торт параҫҫӗ, йӑлана кӗнӗ пек чӳлмекре параҫҫӗ.
Вуламалли тӳрлет
- Хрестини (родинний обряд). Всеукраїнська електронна енциклопедія.
- Христини // Українська мала енциклопедія : 16 кн. : у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Накладом Адміністратури УАПЦ в Аргентині. — Буенос-Айрес, 1967. — Т. 8, кн. XVI : Літери Уш — Я. — С. 2021-2022. — 1000 екз.
- Квітка похресна // Українська мала енциклопедія : 16 кн. : у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Накладом Адміністратури УАПЦ в Аргентині. — Буенос-Айрес, 1959. — Т. 3, кн. V : Літери К — Ком. — С. 621. — 1000 екз.
Каçăсем тӳрлет
- Великое таинство рождения: обычаи и обряды.(ĕçлемен каçă) Российский этнографический музей
- Крестины Православие. By 2018 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 27-мӗшӗнче архивланӑ.