Кăнтăр Китай тинĕсĕ

Кăнтăр Китай тинĕсĕ, — Лăпкă океанăн анăç пайĕнчи çурма хупăнчăклă тинĕс.

Кăнтăр Китай тинĕсĕ
Вырнаçăвĕ	Кантăр-хĕвелтухăç Ази
Лаптăк	3 537 289 км²
Калăпăш	3 622 пин км³
Чи тарăнăшĕ	5560 м
Вăтам тарăнăш	1024 м
Юхса кĕрекен шывсем	Меконг

Географи

Кантăр-Тухăç Азин çыранĕсем çумĕнче, Индокитай çурутравĕпе Калимантан, Палаван, Лусон тата Тайвань утравĕсем хушшинче вырнаçнă. Австралипе Ази Вăтаçĕр тинĕсĕн шыв бассейĕн шутне кĕрет. Лаптăкĕ — 3537 пин çм², чи тарăнни — 5560 м. Шыв çийĕн температури кăрлачра 20 °С çурçĕр енче, 27 °С кăнтăр енче, çурлара пĕтĕм тинĕсĕн çийĕнче 28-29 °С. Шыв тăварлăхĕ — 32-34 ‰. Çулла та, кĕркунне те кунта час-часах тайфунсем. Шыв хăпартнисем пĕр майлă мар, талăкрисем те, çур талăкрисем те, 4 м тарин. Китай, Япони тата Раççей порчĕсенчен Сингапур кӳлмекне тата кунталла — Кăнтăр Китай тинĕсне çӳрекен шыв карапĕсем Тинĕсĕн тĕп çулĕ йĕррипе куçаççĕ. Çак çул кĕске те карапсемшĕн хăрушсăрли шутланать. Тинĕсĕн тĕп çулĕ айăккисенче тĕрлĕ тĕслĕ утравсем выртакаççĕ. Парасель утравĕсем (Сиша) тата Спратли (Наньша) утравĕн çӳллĕшĕ лутра, кораллă хăйăртан и лутра ӳсен-тăранлă. Вĕсен хушшинче нумай кораллă рифсем, банкăсем тата шывай атолĕсем. Уйрăмах Наньша утравĕсем таврашенче рифсен шучĕ чылай, ку района вара сахал тĕпченĕ. Тарăн тĕпсенчи тăпра — юшкăн е хăйăр, утравсемпе рифсем таврашĕнче — коралл. Çулăн кăнтăр енче юшкăнлă, хăйăрла тата ракушкăллă, банкăсенче — коралла, чуллă-сăртлă утравĕсем çумĕнче чуллă тăпра. Тинĕсĕн тĕп çулĕшĕн муссонсем тĕп факторĕ пулаççĕ. Кăнтăр Китай тинĕсĕнче çӳренĕ чухнехи чăрмавсем тайфунсенчен тухать. Çавăнпа та тайфунсем пирки тинĕс çӳревçĕсем питĕ хистер пĕлеççĕ. Муссонсене пула Кăнтăр Китай тинĕсĕнче шыв юхăмĕсем тĕл пулаççĕ.

Тинĕсĕн пысăк пырĕсем: Бакбо (Тонкин) пырĕ тата Сиам пырĕ.

Чи пысăк утравĕ — Хайнань.

Тинĕс биологи енчен питĕ пуян. Тинĕсре — тунец, сельдь, сардина тата урăх пулăсене тытаççĕ.

Тинĕсĕн тĕп порчĕсем

• Таиланд:
  • Бангкок.
• Вьетнам:
  • Хошимин (Сайгон),
  • Хайфон.
• Китай:
  • Сянган (Гонконг),
  • Гуанчжоу.
• Филиппин:
  • Манила.