Ио (çулташ)

(Ио (спутник) ҫинчен куҫарнӑ)

Ио (ав.гр. Ἰώ)  — Хĕвел системинчи спутник Галигей уçнă 4 Юпитер спутникĕнчен Юпитера чи çывăххи. Галилео Галилей уçнă. Курăнакан çăлтăр виçи - 5,02 (хирĕç тăни)[4]. Ятне мифологири Герăн Ио ятлă апăсне тата Зевсăн савнине асăнса панă.

Ио
Галилео» 1999-мĕш çулта тунă ӳкерчĕк. Сарă тĕсĕ кӳкĕрт нумай пулнипе çыхăннă
Галилео» 1999-мĕш çулта тунă ӳкерчĕк. Сарă тĕсĕ кӳкĕрт нумай пулнипе çыхăннă
Орбита пахалăхĕсем
категори спутник
Уçни
уçакан Галилео Галилей
уçнă вырăн Падуа университечĕ
уçнă вăхăт 1610, кăрлач, 8[1]
Орбита пахалăхĕсем
Афели
Перигели
Мăн çуртĕнĕл
Орбитăллă эксцентриситет 0,0041
Орбитăллă тапхăрĕ
Сидери тапхăрĕ 1,769 137 786 д
Орбитăллă хăвăртлăхĕ 17,334 км/ç
Вăтам аномали
Тайăмĕ 2,21° (эклиптикăна) 0,05° (Юпитер экваторне)
Хăпаракан çыххин долготти
Перицентрăн аргуменчĕ
Спутниксем
Физика пахалăхĕсем
Размер 3 660,0 × 3 637,4 × 3 630,6 км
Экваториаллă радиус
Полярлă радиус
Планета пичĕн лаптăкĕ 41 910 000 км2
Хĕсĕнни
Калăпăшĕ 2,53·1010 км3
Йывăрăшĕ 8,9319·1022 кг
Вăтам тачăлăхĕ 3,528 г/см3
Экватăрти йывăрăшăн вăйĕ 1,796 м/ç2 (0,183
Иккĕмĕш космос хăвăртлăхĕ 2,558 км/ç
Сидерлĕ çаврăнăвăн тапхăрĕ синхронлă (Юпитер патне пер енĕпеçавăрăннă)
Эквтăрти çаврăну йĕрлĕ хăвăртлăхĕ 271 км/ç
Çаврăну тĕнĕлĕ эклиптика тайăмĕ паллă мар
Альбедо 0,63 ± 0,02[2]
Планета пичĕн температури
Чи сивĕ 90 K
Вăтам 110 K
Чи вĕри 130 K[3]
атмосферăн йышĕ
Планета питĕнчи пусăмĕ питĕ сахал

Ку спутник Хĕвел системинче геологи енчен чи хастарри, ун çинче 400 ытла ĕçлекен вулкан [5][6]. Хăшпĕр вулканĕсем кӳкĕртпе кӳкĕрт оксидне 500 км ытла çӳлелле ывăтаççĕ. Ио çинче 100 ытла ту, вĕсем спутникăн силикатлă хуппи хĕсĕннипе пулнă. Хăшпĕр ту вĕçлексем çĕр çинчи Джомолунгмăран çӳллĕрех [7] — например, гора Южная Боосавла выше Джомолунгмы в два раза.

Космос аппарачĕсемпе сăнани тӳрлет

«Пионер» тӳрлет

Ио патне чи малтан йĕкĕреш аппратсем «Пионер-10» тата «Пионер-11» пулнă, вĕсем спутник патĕнче 1973-мĕш çулхи раштавăн 3-мĕшĕнче тата 1974-мĕш çулхи раштавăн 4-мĕшĕнче вĕçсе иртнĕ[8]. Аппаратсем вĕçнине радиопа сăнаса Ион массине тата тачăлăхне тĕрĕслетме сай пулнă. Ио пăртан мар, силикат породисенчен тăнине палăртнă[9]. Ку аппаратсем Ио çинче атмосферăн çӳхе сийне тата орбити патĕнче интенсивлă радиаци пиçихине курма май пулнă. «Пионер-11» çинчи камера çурçĕр поляр облаçне лайăх пахалахпа ӳкерме пултарнă[10]. «Пионер-10» та ӳкермелле пулнă, анчах радиаци шайĕ пысăк пулнипе сăнавсем ăнăçла пулманн[8].

«Вояджер» тӳрлет

 
«Вояджер-1» тунă ӳкерчĕксенчен тунă спутникăн мозаики

«Вояджер-1» тата «Вояджер-2» космос аппарачĕсем Ио патĕнче 1979 -мĕш çулта ĕçсе кайнă, вĕсен фотоаппаратури спутника лайăхрах пахалăхпа ӳкерме май панă. «Вояджер-1» Ио патенчен 20 600 километрта 1979-мĕш çулхи пушăн 5-мешĕнче иртсе кайнă [11]. Спутник çинчен тунă ӳкерчĕсем спутник çинче темĕскерле тĕрлĕ тĕслĕ кратерсем çук пейзаж кăтартнă[12]. Пысăх пахалăхпа тунă фото çинче нумай тĕлĕнселле формăлла шăтăклă, Джомолунгмăран çӳлĕрех тулă çăмрăк си курăннă.

«Галилео» тӳрлет

«Галилео» космос аппарачĕ Ио патне 1995-мĕш çулта вĕçсе çитнĕ

 
Ио çийĕн «Галилео» тата «Çĕнĕ горизонтсем» КА тĕпченĕ вăхатри улшăнусем

Атмосфера тӳрлет

Тĕп статья: Ио атмосфери
 
Ио атмосферин çӳлти сийĕсенчи Çурçĕр шевли. Тĕрлĕ тĕççĕме атмосферăн тĕрлĕ компоненчĕсем çутатаççĕ. Натри - симĕс тĕс, кислород - хĕрлĕ, вулкан газĕсем- кăвак, сăмахран кӳкĕрт диоксчĕ[çăлкуç?]. Ио тĕттĕмленнĕ вăхăтра ӳкернĕ

Ио питĕ çӳхе тĕпрен илсен кӳкĕрт диоксчĕнчен (SO2) тăракан Атмосфера пур, унта тата кăштах кӳкĕрт моноиоксчĕ (SO), натри хлоричĕ (NaCl) тата кӳкĕрт кислород атомĕсем[13].

Çавăн пекех пăхăр тӳрлет

Литература тӳрлет

  • Бурба Г. А. Номенклатура деталей рельефа галилеевых спутников Юпитера. — Наука.
  • Силкин Б. И. В мире множества лун. — Наука. — 150000 экз.

Асăрхавсем тӳрлет

  1. ^ Силкин Б. И. В мире множества лун. — М.: Наука, 1982, с. 208. — Стр. 38.
  2. ^ Yeomans, Donald K. Planetary Satellite Physical Parameters. JPL Solar System Dynamics (July 13, 2006). çăлкуçран архивланă 18 Кӑрлач уйӑхӗн 2010. Тĕрĕсленĕ 5 Чӳк уйӑхӗн 2007.
  3. ^ Rathbun, J. A. (2004). «Mapping of Io's thermal radiation by the Galileo photopolarimeter-radiometer (PPR) instrument». Icarus 169 (1): 127–139. DOI:10.1016/j.icarus.2003.12.021.
  4. ^ Classic Satellites of the Solar System. Observatorio ARVAL. çăлкуçран архивланă 25 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 28 Авӑн уйӑхӗн 2007.
  5. ^ / Lucy-Ann McFadden, Paul R. Weissman, Torrence V. Johnson. — Academic Press, 2006. — С. 419–431. — ISBN 978-0-12-088589-3
  6. ^ Lopes, R. M. C.; et al. (2004). «Lava lakes on Io: Observations of Io’s volcanic activity from Galileo NIMS during the 2001 fly-bys». Icarus 169 (1): 140–174. DOI:10.1016/j.icarus.2003.11.013.
  7. ^ Schenk, P.; et al. (2001). «The Mountains of Io: Global and Geological Perspectives from Voyager and Galileo». Journal of Geophysical Research 106 (E12): 33201–33222. DOI:10.1029/2000JE001408.
  8. ^ 1 тата 2 Fimmel, R. O.; et al. First into the Outer Solar System. Pioneer Odyssey. NASA (1977). çăлкуçран архивланă 25 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 5 Ҫӗртме уйӑхӗн 2007.
  9. ^ Anderson, J. D.; et al. (1974). «Gravitational parameters of the Jupiter system from the Doppler tracking of Pioneer 10». Science 183 (4122): 322–323. DOI:10.1126/science.183.4122.322. PMID 17821098.
  10. ^ Pioneer 11 Images of Io. Galileo Home Page. çăлкуçран архивланă 25 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 21 Ака уйӑхӗн 2007.
  11. ^ Voyager Mission Description (акăлч.). The Planetary Rings Node — Planetary Data System (НАСА). Институт SETI (1997-02-19). çăлкуçран архивланă 25 Ҫурла уйӑхӗн 2011. Тĕрĕсленĕ 19 Ака уйӑхӗн 2014.
  12. ^ Smith, B. A.; et al. (1979). «The Jupiter system through the eyes of Voyager 1». Science 204 (4396): 951–972. DOI:10.1126/science.204.4396.951. PMID 17800430.
  13. ^ E.; et al. Lellouch / Lopes, R. M. C.; and Spencer, J. R.. — Springer-Praxis, 2007. — С. 231–264. — ISBN 3-540-34681-3

Каçăсем тӳрлет

Видео о вращении Ио от Национального управления океанических и атмосферных исследований (акăлч.)

Ӳкерчĕксем тӳрлет

|style="width:50%; "|

Карттăсем тӳрлет