Дайсон сфери

Да́йсон сфери — Фримен Дайсон сĕннĕ гиротезăри астроинженери проекчĕ, варринче (центрĕнче) çăлтăр, йĕри-тавра пысăк радиуслă (планета орбити радиусĕ тăршшĕ) хупăрланă çинçе сфера çийĕ.

Дайсон çийĕ (акăл. Dyson shell), Дайсон сферин варианчĕ, унăн радиусĕ 1 астрономи виçи.

Технологи енчен аталаннă цивилизаци çакăн евĕр çурт-йĕрпе усă курса варринчи/центрĕнчи çăлтăрăн мĕнпур энергине май пур таран пурнăç уçлăхне лайăхлатма пултарать тесе шухăшлаççĕ.

Теорире шутланипе килĕшӳллĕ, Хĕвел тавра Дайсон сферин çурт-йĕрне туса вырнаçтарма Юпитер йывăрăш/масси чухлĕ япалалăх кирлĕ. Дайсон сферисене шырани — SETI программин перспективăри тĕлĕшĕ. Çаплах çак Ферми парадоксĕ майлă çирĕплетни пулать.

Çакăн пек масштаба çити çурт-йĕре тунине паянкун пур астрономи хатĕрĕсене усă курса, унăн инфрахĕрлĕ пайăркаланăвне спектр анализĕ меслечĕпе тĕпчесен палăртма пулать (çапла ĕнтĕ, Дайсон сфери пур еннелле хăватлă пайăрка сапнипе курăнать). Çак объектсене тупма SIRTF телескоп пулăшать.

Фримен Дайсон хăй каланипех, сфера идейине вăл пĕрремĕш хут Олаф Стэплдонăн «Çăлтăрсене тăвакан» фантастика романĕнче асăрханă.

Модификацисем

Нивен кăшăлĕ

Дайсон сфери — ирĕклĕ ӳкекен хăвăртлану векторĕн абсолютлă пĕрмайхи (константăллă) пĕлтерĕшлĕ çийсен варианчĕ (моделе касса кăтартнă).

Çав. пекех

• Терраформăлани
• Алдерсон дискĕ
• Кăшăл-Тĕнче
• Экуменополис

Литература

• Freemann J. Dyson (1960). «Search for Artificial Stellar Sources of Infra-Red Radiation». Science 131 (3414): 1667–1668. DOI:10.1126/science.131.3414.1667. PMID 17780673.
• Шкловский И. С. Вселенная, Жизнь, Разум. — 6-мĕш кăл. хуш.. — М.: Наука. Гл. ред. физ.-мат. лит., 1987.
• Лем, Станислав. Сумма технологии / поляк чĕлх. куç. А. Г. Громова, Д. И. Иорданский, Р. И. Нудельман, Б. Н. Пановкин, Л. Р. Плинер, Р. А. Трофимов, Ю. А. Ярошевский; вступ. ст. акад. В. В. Парин; ред. Б. В. Бирюков тата Ф. В. Широков. — М.: Мир, 1968.