Витебск кĕпĕрни
Ви́тебск кĕперни —Раççей империн тата РСФСР 1802—1924 çç. администрациллĕ-территориллĕ виçи; Вилень, Ковень, Гродно, Минск тата Могилёв кĕпернисемпе пĕрле Çурçĕр-Анăç Енне туса хунă. Кĕперни хули — Витебск. Шĕкĕр хула — Двинск. Кĕпернене Сенатăн 1802 çулхи пушăн 11-мĕшĕнчи хутайĕпе Беларуç кĕпернине Могилёв тата Витебск кĕпернисене пайласа йĕркеленĕ.
Администрациллĕ-территориллĕ пайлану тӳрлет
Йĕркеленĕ самантра, 1802 çулта, кĕперне 12 уесрен тытăнса тăнă: Велиж, Витебск, Городок, Динабург (1893-па Двинск), Дриссен, Лепель, Люцин, Невель, Полоцк, Режица, Себеж тата Сураж.
1866 çулта Сураж уесне пĕтернĕ те 1920 çулта тепĕр хут йĕркеленĕ. 1893 çулта Динабург уесне Двинск ятне куçарнă.
XIX ĕмĕрĕн вĕçĕнче кĕпернере 12 хула пулнă, 41 пĕчĕк хула, 19 750 ял.
| № п/п | Уес | Уес хули | Лаптăк, çухрăм² |
Лаптăк, км² |
Пурăнан халăх[1] (1897), çын |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Велиж | Велиж (12 193 çын) | 3 900,0 | 4438 | 100 079 |
| 2 | Витебск | Витебск (65 871 çын) | 2 861,1 | 3256 | 177 432 |
| 3 | Городок | Городок (5 023 çын) | 3 107,1 | 3536 | 112 033 |
| 4 | Двина (Динабург) | Двинск (Динабург) (69 675 çын) | 3 860,4 | 4393 | 237 023 |
| 5 | Дриссен | Дрисса (4 238 çын) | 2 568,9 | 2923 | 97 083 |
| 6 | Лепель | Лепель (6 284 çын) | 3 401,6 | 3871 | 156 706 |
| 7 | Люцин | Люцин (5 140 çын) | 4 600,1 | 5235 | 128 155 |
| 8 | Невель | Невель (9 349 çын) | 3 397,7 | 3867 | 110 394 |
| 9 | Полоцк | Полоцк (20 294 çын) | 4 186,7 | 4765 | 141 841 |
| 10 | Режица | Режица (10 795 çын) | 3 581,9 | 4076 | 136 445 |
| 11 | Себеж | Себеж (4 326 çын) | 3 184,0 | 3624 | 92 055 |
Октябрь революцийĕ хыççăн кĕперне Анăç облаçне (1917—1918), Анăç коммунине (1918) РСФСР, БССР (кăрлач—нарăс, 1919), РСФСР (1919—1924) кĕнĕ. 1919 çулта Могилёв кĕпернинчен Витебск уесне Сенне уесне панă, тепĕр çултан Гомель кĕпернинчен Орша уесне панă. Çав çултах Двинск, Люцин тата Режица уесĕсем Латвиине куçнă. 1923 çулта Городок, Дриссен тата Сеннен уесĕсене пăрахăçланă, Лепель уесне Бочейков уесне куçарнă.
1924 çулхи пушăн 24-мĕшĕнче кĕпернене пăрахăçланă. Чылай пайне Беларус ССР территорине кайнă, Велиж, Невель тата Себеж уесĕсем — Псков кĕпенине (РСФСР). БССР йышне кĕнĕ территоринче тăрăхсемпе районсене йĕркеленĕ[2].
Пурăнан халăх тӳрлет
1,669 млн. (1904) е 1,74 млн. (1910 каярах мар), вĕсенчен 237 (255) пин хулсенче.
Наци йышĕ тӳрлет
Процент йышĕ, 1897 год[3]:
| уес | беларуссем | латышсем | аслă вырăссем | еврейсем | поляксем | нимĕçсем |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Кĕперне | 53,0 | 17,7 | 13,3 | 11,7 | 3,4 | |
| Велиж | 85,7 | 2,5 | 1,3 | 9,8 | ||
| Витебск | 51,1 | 2,2 | 20,1 | 22,3 | 3,2 | |
| Городок | 83,6 | 10,7 | 4,7 | |||
| Двинск | 13,8 | 39,0 | 15,3 | 20,0 | 9,1 | 1,8 |
| Дриссен | 86,2 | 1,6 | 9,1 | 2,4 | ||
| Лепель | 82,0 | 1,7 | 11,6 | 4,0 | ||
| Люцин | 20,5 | 64,2 | 7,1 | 4,9 | 2,2 | |
| Невель | 84,0 | 7,1 | 7,4 | |||
| Полоцк | 73,1 | 1,2 | 11,1 | 12,1 | 2,0 | |
| Режица | 5,4 | 57,9 | 23,9 | 7,4 | 4,8 | |
| Себеж | 47,1 | 47,1 | 3,8 | 1,5 |
Каçăсем тӳрлет
- ЭСБЕ:Витебская губерния
- Карты и списки населенных мест Витебской губернии
- Библиотека Царское Село, книги по истории Витебской губернии (Памятные книжки), PDF 2015 ҫулхи Нарӑс уйӑхӗн 9-мӗшӗнче архивланӑ.
- ^ Цитатăланă чухнехи йăнăш Неверный тег
<ref>; для сносокДемоскоп Weeklyне указан текст - ^ Витебск: Энциклопедический справочник / Тĕп редактор И. П. Шамякин. — Мн.: БелСЭ им. П. Бровки, 1988. — 60 000 экз. — ISBN 5-85700-004-1
- ^ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей